[ΑπΚ] 4α. Το κλασσικό ηθικό επιχείρημα: Immanuel Kant

2 July 2012

Αρθρογράφος: Ebonmuse
Μετάφραση: Evan T


« Προηγούμενο Άρθρο [3β]
• Περιεχόμενα Επόμενο άρθρο [4β] »

Also ist das höchste Gut in der Welt nur möglich, so fern eine oberste Ursache der Natur angenommen wird, die eine der moralischen Gesinnung gemäße Causalität hat. Nun ist ein Wesen, das der Handlungen nach der Vorstellung von Gesetzen fähig ist, eine Intelligenz (vernünftig Wesen) und die Causalität eines solchen Wesens nach dieser Vorstellung der Gesetze ein Wille desselben. Also ist die oberste Ursache der Natur, so fern sie zum höchsten Gute vorausgesetzt werden muß, ein Wesen, das durch Verstand und Willen die Ursache (folglich der Urheber) der Natur ist, d. i. Gott.

Συνεπώς το υπέρτατο καλό είναι δυνατόν σε ένα κόσμο μόνο αν δεχθούμε πως υπάρχει ένα υπέρτατο Ον ως αιτία της ηθικής. Ένα ον που μπορεί να ενεργεί βάσει της σύλληψης νόμων είναι ευφυές (ένα έλλογο ον) και η αιτιότητα ενός τέτοιου όντος βάσει αυτής της σύλληψης νόμων είναι η θέλησή του· άρα η υπέρτατη αιτία της φύσης, που πρέπει να προϋποτεθεί ως συνθήκη του υπέρτατου καλού, είναι ένα ον που είναι η αιτία της φύσης βάσει ευφυΐας και θελήσεως και κατά συνέπεια συγγραφέας της [φύσης], που είναι ο Θεός.

Immanuel Kant, Kritik der praktischen Vernunft,
βιβλίο ΙΙ, κεφ. V, σελ. 125 (γραμμες 15-22)
, 1788
Βάσει της Αγγλικής μετάφρασης του Thomas Kingsmill Abbott

Τα ηθικά επιχειρήματα, η τελευταία μεγάλη κατηγορία των επιχειρημάτων υπέρ της ύπαρξης Θεού, είναι δύο ειδών. Το πρώτο, όπως αναπτύσσεται στα κείμενα φιλοσόφων, π.χ. την “Κριτική του Πρακτικού Λόγου” του Immanuel Kant, υποστηρίζει πως υπάρχει ηθική τάξη στον κόσμο και πως η ύπαρξή της μπορεί να εξηγηθεί μονάχα από την ύπαρξη ενός θεϊκού νομοθέτη. Σε άλλα απολογητικά έργα το επιχείρημα παίρνει τη μορφή ισχυρισμού πως κάθε κρίση περί καλού και κακού προϋποθέτει την ύπαρξη Θεού, αφού μπορούμε να κρίνουμε το πόσο καλό είναι κάτι μόνο συγκρίνοντάς το με τον Θεό, που είναι το ανώτερο καλό.

Φυσικά υπάρχουν κάποιοι άθεοι που αρνούνται ότι η ηθική είναι κάτι υπαρκτό και, παρόλο που αυτό θα διέλυε το ηθικό επιχείρημα, πιστεύω πως μια τέτοια νίκη θα είχε πολύ μεγάλο τίμημα. Μια καλύτερη λύση είναι να αναγνωρίσουμε πως η αθεΐα είναι πλήρως συμβατή με μια παγκόσμια, αντικειμενική ηθική φιλοσοφία, μια φιλοσοφία χτισμένη στη λογική, την ενσυναίσθηση και την αναγνώριση της κοινής ανθρώπινης φύσης μας. “Το Άρρητο Καρότο και το Άπειρο Μαστίγιο” εξηγεί περισσότερο αυτό το ηθικό σύστημα και δείχνει για ποιον λόγο δεν απαιτείται Θεός για να αιτιολογήσει την ύπαρξή του.

Για την ακρίβεια, θα μπορούσε να υποστηριχθεί πως η αθεΐα είναι καλύτερο θεμέλιο για μια αντικειμενική ηθική από τον θεϊσμό. Ο λόγος γι’ αυτό είναι πως, όταν υποθέσουμε, όπως κάνουν οι ένθεοι, ότι ένα ον είναι η υπέρτατη πηγή ηθικής, τότε βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το Δίλημμα του Ευθύφρoνα: Ο Θεός εγκρίνει κάτι επειδή είναι καλό, ή είναι καλό επειδή το εγκρίνει ο Θεός; Αν ισχύει το πρώτο, τότε υπάρχει αντικειμενική ηθική πέρα από τον Θεό, και μπορούμε να τον παρακάμψουμε για να αντλήσουμε την ηθική μας απ’ ευθείας από εκεί. Αν ισχύει το δεύτερο, τότε το καλό και το κακό βασίζονται αποκλειστικά στα καπρίτσια του Θεού, και δεν υπάρχει γνήσια αντικειμενική ηθική, οπότε δεν υπάρχει καθόλου ηθική. Υπό αυτό το πρίσμα, το ηθικό επιχείρημα αυτοαναιρείται.

Συνέχεια…


Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.