Διπλή γιορτή

Ρώτησα την κόρη μου αν θέλει να μάθει το ποίημα και να το πει στη γιορτή. Μου απάντησε “δεν ξέρω” που στην προσωπική της ιδιοδιάλεκτο σημαίνει “μάλλον όχι”. Το έχωσα σε μια γωνιά της βιβλιοθήκης κι εγώ και ησύχασα. Τη μέρα της γιορτής το πιθανότερο είναι να “αρρωστήσει” και να μην παρευρεθεί, όπως “αρρώστησε” και την 28η Οκτωβρίου. Όταν μεγαλώσει λίγο, με το καλό, και μπορώ να της εξηγώ κάποια πράγματα, ας αποφασίσει μόνη της αν θα συμμετάσχει στις εθνοθρησκευτικές πανηγύρεις ή όχι.

Και κάθομαι τώρα και αναρωτιέμαι, για άλλη μια φορά, τι σχέση έχει ο φάντης με το ρετσινόλαδο. Τι σχέση έχει η κρατική παιδεία με τη χριστιανική μυθολογία. Τι δουλειά έχει ο κρίνος του Γαβριήλ (με το συμπάθιο) με τη μόρφωση και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα των παιδιών μας. Τι να τους έχει πει η δασκάλα τους για το θέμα αυτό.

Τι γίνεται άραγε όταν υπάρχει στην τάξη κάποιο αλλόθρησκο παιδάκι; Του δίνουν κι αυτουνού να πει ποιηματάκι; Το αφήνουνε να χαζεύει τα άλλα που λένε ποίημα, όλοι-όλοι αντάμα και ο ψωριάρης χώρια; Ξεδιαλέγουνε τα ποιήματα και στους αλλόθρησκους παραλείπουν τις θρησκευτικές αναφορές, αφήνοντας μόνο τις εθνικές; (να μην ανοίξω το θέμα του τι κάνουν όταν είναι και αλλόθρησκο και αλλοεθνές το παιδάκι). Και με εμάς, που είμαστε άθεοι και η δασκάλα το ξέρει, τι γίνεται; Τόσο ασήμαντο της φαίνεται αυτό, ώστε ελαφρά τη καρδία έδωσε στο παιδί μου να μάθει αυτό το ποίημα; Ή μήπως την έχει δει ιεραπόστολος και κοιτάζει να φωτίσει το μυαλό του δυστυχισμένου παραπλανημένου άθεου τέκνου;

Παρακαλώ θερμά όσους χριστιανούς διαβάζουν αυτό το άρθρο και σκέφτονται “Έλα μωρέ τώρα, σάμπως τι θα πάθει; Δεν είναι και τίποτε σπουδαίο να πει ένα ποίημα το παιδάκι”, ας σκεφτούν πώς θα ένιωθαν αυτοί αν ζούσαν σε μουσουλμανική χώρα και το παιδί τους ερχόταν σπίτι με την οδηγία να αποστηθίσει ένα ποίημα που υμνεί τη δόξα του προφήτη Μωάμεθ – και σαν να μην έφτανε αυτό, να ήταν υποχρεωμένοι να το βοηθήσουν οι ίδιοι να το μάθει, μια που το παιδί δεν ξέρει ακόμη ανάγνωση.

Φυσικά το περιστατικό δεν είναι μεμονωμένο. Όλο το χρόνο δεν είχα δει μια εργασία από τα χέρια του παιδιού μου και παραμονές χριστουγέννων είδα να καταφθάνουν εν αφθονία αγγελουδάκια, αγιοβασιλάκια, καρτούλες, κηροπήγια.

Στη γιορτή των χριστουγέννων η τάξη παρουσίασε μια παράσταση με θέμα τη γέννηση του Χριστού. Η κόρη μου είχε ντυθεί αγγελουδάκι, δηλαδή κομπάρσος, όπως και όλα τα παιδιά που περίσσεψαν μετά το casting των πρώτων και δεύτερων ρόλων (Ιωσήφ, Μαρία, Μάγοι, βοσκοί). Σε περίπτωση που αναρωτιέστε γιατί της το επέτρεψα παρά το γεγονός ότι είμαστε άθεοι, σκεφτείτε πώς θα αισθανόταν αν απείχε από μια τόσο θεαματική γιορτή όπου θα συμμετείχαν όλοι οι συμμαθητές της.

Τα παιδάκια μπήκαν στην αίθουσα, ντυμένα ανάλογα με το ρόλο τους, και στάθηκαν στο κέντρο. Πριν ξεκινήσει η παράσταση, η δασκάλα τα ρώτησε:

– Τι γιορτάζουμε σήμερα παιδάκια;

– Τη γέννηση του Χριστού!

– Γιατί ήρθε ο Χριστός στον κόσμο;

– Για να μας σώσει από τις αμαρτίες μας!

Τι λογής αμαρτίες μπορεί να κουβαλά ένα πεντάχρονο; Και σε τι θα το ωφελήσει να του χώσουμε το κεφάλι την έννοια της “αμαρτίας” σε αυτήν την τρυφερή ηλικία; Στην καλύτερη περίπτωση θα το μπερδέψει, στην χειρότερη θα του προκαλέσει φοβίες, ενοχές, ανασφάλειες. Και συνεχίζει τις ερωτήσεις, εκμαιεύοντας από τα παιδιά την ιστορία με τη σφαγή των νηπίων. Τι έχει να προσφέρει στα παιδιά αυτός ο μύθος; Είναι δυνατόν να τα ωφελεί η αφήγηση της στυγνής σφαγής δεκάδων βρεφών; Είναι δυνατόν να θεωρείται χαρμόσυνο το γεγονός ότι ένα και μόνο βρέφος διέφυγε (ήταν γιος του αφεντικού βλέπεις αυτός!) ενώ όλα τα άλλα σφαγιάστηκαν; Είναι δυνατόν να λέγεται παιδεία αυτό;

Από κουβέντες με την κόρη μου, όσο το δυνατόν πιο διακριτικές, ξέρω ότι η δασκάλα τους έχει μιλήσει επίσης και για τον διάβολο. Προσπαθώ να εξηγώ στη μικρή ότι όλα αυτά είναι παραμύθια, ότι οι άνθρωποι έχουν την τάση να προσωποποιούν τους φόβους και τις ελπίδες τους, ότι ο διάβολος είναι ένα μυθικό πλάσμα σαν τους δράκους και τα τέρατα των παραμυθιών, αλλά τι να το κάνεις αυτό; Όταν η δασκάλα μιλάει με φωνή σοβαρή και κατανυκτική μέσα στην τάξη για το τρομερό αυτό πλάσμα, προειδοποιώντας τα παιδιά για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, τι ισχύ θα έχουν τα δικά μου λόγια μέσα στο μυαλό του παιδιού; Στην ηλικία που βρίσκεται, δεν ξεχωρίζει ακόμη την αλήθεια από τη φαντασία. Μπορεί να “ξέρει”, επειδή της το λέω, ότι ο διάβολος δεν υπάρχει “στ’ αλήθεια”. Αυτό όμως δεν θα την εμποδίσει να τρομοκρατηθεί από την περιγραφή του, με τον ίδιο τρόπο που θα την τρομοκρατούσε ένα παραμύθι με τέρατα ή με φαντάσματα, κι ας “ξέρει” ότι δεν υπάρχουν.

Αναρωτήθηκα λοιπόν κάποια στιγμή αν όλα αυτά είναι πρωτοβουλίες της δασκάλας ή προβλέπονται από το πρόγραμμα σπουδών. Τι προβλέπει λοιπόν το κράτος για τη διδασκαλία των θρησκευτικών;

Από την τρίτη δημοτικού και μετά το πρόγραμμα προβλέπει μάθημα θρησκευτικών (προαιρετικό για όλους, ακόμη και για βαπτισμένους χριστιανούς, αντίθετα με αυτό που θέλησε να μας κάνει να πιστέψουμε ο κύριος Στυλιανίδης με τις δηλώσεις του περί ετεροδόξων και μόνο). Τι γίνεται όμως στις προηγούμενες τάξεις, δηλαδή στο νηπιαγωγείο και στις δυο πρώτες τάξεις του δημοτικού; Θεωρητικά, δεν υπάρχει μάθημα θρησκευτικών, επομένως δεν υπάρχει και πρόβλημα για τους ετερόδοξους.

Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Οι πάμπολλες χριστιανικές αναφορές που γίνονται στο γενικότερο πλαίσιο των “ελληνικών” παραδόσεων, δεν συνιστούν διδασκαλία θρησκευτικών; Όταν η μεγαλύτερη σχολική γιορτή είναι τα χριστούγεννα, όταν τα παιδιά απαγγέλουν ποιήματα για τον ευαγγελισμό της θεοτόκου, όταν οι χριστιανικοί μύθοι διδάσκονται σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς σε διάφορες ώρες και σε διάφορα πλαίσια, όταν τα παιδιά ζωγραφίζουν αγγελουδάκια και πασχαλινά αυγά, πώς μπορούμε να λέμε ότι δεν γίνεται μάθημα θρησκευτικών;

Όπως μας πληροφορεί το ΦΕΚ 303 της 13ης Μαρτίου 2003:

“Στο Νηπιαγωγείο και στις δύο τάξεις του Δημοτικού (Α και Β) όπου απουσιάζει από το Ωρολόγιο Πρόγραμμα το μάθημα των θρησκευτικών, στο πλαίσιο της ανάπτυξης της θρησκευτικής συνείδησης του παιδιού, μπορεί να λαμβάνονται θέματα και αφορμές από το μάθημα της “Μελέτης του Περιβάλλοντος”. Το μάθημα αυτό μπορεί να συνδεθεί με τη θρησκευτική αγωγή, αφού οι σκοποί του αναφέρονται στην ανάπτυξη της προσωπικότητας, στην καλλιέργεια οικουμενικών και πανανθρώπινων αξιών και στην ανάπτυξη της ελληνικής μας ταυτότητας και συνείδησης με βάση την πολιτιστική μας κληρονομιά”.

Στην ουσία δηλαδή, όλα επαφίενται στην διακριτική ευχέρεια του δασκάλου. Και τουλάχιστον στο δημοτικό κάπως οριοθετείται το πράγμα, τα θρησκευτικά θέματα στις δυο πρώτες τάξεις υποτίθεται ότι περιορίζονται στο μάθημα της μελέτης του περιβάλλοντος (αν είναι ποτέ δυνατόν, σε λίγο θα τα χώσουν και στα μαθηματικά, μήπως ο θεός δεν είναι ο μέγας γεωμέτρης του σύμπαντος;). Στο νηπιαγωγείο ανά πάσα στιγμή κάθε δάσκαλος μπορεί να μιλήσει για θρησκευτικά θέματα με όποιον τρόπο και για όση ώρα του καπνίσει.

Πλησιάζει το πάσχα, και η καρδιά μου σφίγγεται. Σίγουρα η δασκάλα θα τους μιλήσει για τα πάθη του Ιησού, για τη μαστίγωση, για τη σταύρωση, για το αγκάθινο στεφάνι. Θα ήθελα να μπορούσα να απαλλάξω το παιδί μου από την υποχρέωση να υποστεί αυτήν την τρομολάγνα αφήγηση. Θα ήθελα να μπορούσα να το απαλλάξω από την επαφή με τη φρίκη των βασανιστηρίων και την κακία των ανθρώπων. Πώς όμως να το κάνω; Να μην το στείλω στο σχολείο για ένα μήνα, ας πούμε; Μα είναι λύση αυτό; Αλλωστε, ακόμη κι έτσι, δεν μπορώ ποτέ να είμαι σίγουρη για το τι θα ακούσει στην τάξη και πότε θα το ακούσει.

Είναι φανερό ότι ο νόμος χρειάζεται να αλλάξει. Και όχι μόνο ο νόμος, αλλά και το Σύνταγμα. Και για να γίνει κάτι τέτοιο, χρειάζεται πολιτική βούληση, είδος απειλούμενο με εξαφάνιση στην Ελλαδάρα μας. Γιατί οι πολιτικοί κοιτάνε μην τυχόν δυσαρεστήσουν τους ρασοφόρους και χάσουν ψηφοφόρους, και χαϊδεύουν τα αυτιά τους όσο τους έχουν ανάγκη, και μιλούν για εθνικές παραδόσεις εννοώντας χριστιανικές, λες και το γονίδιο της χριστιανοσύνης είναι συνδεδεμένο με αυτό της ελληνοπρέπειας, το ξέρουμε το ποίημα.

Το ξέρουμε απέξω και ανακατωτά.