Οι άθεοι στο διαδίκτυο

Ξεπερνώντας τις γραφικότητες κάποιων σχολίων (επιτέλους, ήδη από τον Αριστοτέλη, η ηθική δεν ταυτίζεται με την θρησκεία, και κάποια από τα ασόβαρα “ερωτήματα” που τέθηκαν τα ξεπερνά ένας νοήμων άνθρωπος σαν παιδικές υστερίες…) πάω σε κάποια σημεία που μου κίνησαν το ενδιαφέρον:

“Κανένας σεβασμός στο παπαδαριό και την ορθόδοξη θρησκεία.”

“Έχω ήδη προμηθευθεί ένα σακκί πασατέμπους, έχω αράξει στην κουνιστή πολυθρόνα μου και αναμένω την έναρξη του “αθεο-Bellas TV”.

“Μια συζήτηση άθεου-θρήσκου σχετικά με τα πιστεύω τους δεν οδηγεί πουθενά και μερικές φορές κινδυνεύει να καταλήξει και σε καυγά.”

Δεν καταλαβαίνω από πού γεννιέται η ψευδαίσθηση πως μπορείς να προωθήσεις την οπτική σου, να υποστηρίξεις τις πεποιθήσεις σου, όταν δεν σέβεσαι αυτόν στον οποίο απευθύνεσαι. Η μεγάλη πλειοψηφία των “αθεϊστικών” θέσεων όπως προβάλονται σε blog και forum εξαντλείται στα εξής: ατέλειωτη τσαντίλα, επιθετικότητα απέναντι στους πιστούς, ταύτιση της θρησκευτικότητας με τους χριστιανούς παπάδες, ελλιπής γνώση των δογμάτων που καυτηριάζονται, ειρωνικά ευφυολογήματα. Στην ουσία μιλάμε για έλλειψη σεβασμού και αγάπης στον άνθρωπο (κάτι για το οποίο συχνά κατηγορείται το “αντίπαλο δέος”, οι πιστοί). Από τη στιγμή που ο αθεϊσμός -ή, έστω, ο σκεπτικισμός- διατείνεται πως ορμάται από επιθυμία να ελευθερώσει τον συνάνθρωπο από τον φόβο και την καταπίεση των δογμάτων είναι αξιοπερίεργο το πόσο συχνά αναλώνεται σε εφηβικές κραυγές του στυλ “κακούργα κοινωνία, τι ηλίθιοι που είναι όλοι”!

Σαν πιθανός αναγνώστης, και άνθρωπος που ενδιαφέρεται για το θέμα, δεν θα χάλαγα λεπτό από το χρόνο μου για ένα πόνημα που θα αναλώνεται -ας πούμε- στον Εφραίμ. Νομίζω πως υπάρχει τεράστια ανάγκη για έξυπνη συζήτηση. Συζήτηση που τελικό αποδέκτη δεν αρκεί να έχει τους ήδη συμφωνούντες γιατί τότε θα είναι κάτι σαν συνέλευση πολυκατοικίας που μαζεύεται και γκρινιάζει για το διπλανό γιαπί. Για να “διατηρείται η ποιότητα των δημοσιευμάτων σε υψηλά επίπεδα” είναι καιρός η σκέψη να ωριμάσει και οι παιδικές αρρώστιες (όπως το “άχτι”, ο “δίκαιος θυμός” και το “υπέροχο μένος”) να ξεπεραστούν. Θυμίζουν, εξάλλου, θρησκευτικό φονταμενταλισμό…

Η ομοιότητα στον τόνο των δυο πρώτων σχολίων που παράθεσα (από Greek Rider και Θου-βου) δυστυχώς δικαιώνουν το τρίτο (του Katsiosp). Και επιβεβαιώνουν πως οι δυο αντιμαχόμενες πλευρές έχουν, στην πραγματικότητα, το ίδιο πρόβλημα. Προτιμούν να έχουν εχθρούς να μάχονται (γιατί αυτό δίνει ταυτότητα στην ομάδα, ίσως;) παρά να αποκτούν φίλους με την στάση τους. Πιστεύω πως η μόνη περίπτωση να προκύψει κάτι ενδιαφέρον είναι να σπάσει κάποιος τον φαύλο κύκλο και να καταφέρει το… αδύνατο: να εκφραστεί με γνώση και ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΣΕΒΑΣΜΟ για τα πράγματα που τον απασχολούν και για τους ανθρώπους που θα ήθελε να αγγίξει. Όποιος το καταφέρει θα δει την άποψή του να κερδίζει έδαφος -και θα μάθει μερικά πράγματα για τον εαυτό του.

Το σχόλιο αυτό μπορεί να σταθεί από μόνο του σαν ανάρτηση.

Με βρίσκει σύμφωνη σε όλα όσα λέει.

Είναι γεγονός ότι στις διαδικτυακές συζητήσεις συχνά βλέπουμε την επιχειρηματολογία να εκπίπτει σε ειρωνικά ευφυολογήματα και ανεξέλεγκτη επιθετικότητα. Είναι μια θλιβερή πραγματικότητα. Διαβάζοντας ορισμένες συζητήσεις αναρωτιέται κανείς αν οι άνθρωποι που γράφουν ενδιαφέρονται πράγματι για τα θέματα που συζητούν ή γυρεύουν απλώς μιαν αρένα για να μονομαχήσουν. Κάθε σοβαρός αναγνώστης, βλέποντας τόσους σχολιαστές να υπερασπίζονται την αθεΐα με μένος, επιθετικότητα, προκλητικότητα και αδιαλλαξία, είναι επόμενο να χάσει πάσα ιδέα όχι μόνο για τους υπερασπιστές της αθεΐας αλλά και για την ίδια την αθεΐα.

Η θρησκεία έχει συχνά κατηγορηθεί ότι είναι επικίνδυνη γιατί οδηγεί στην μισαλλοδοξία και ωθεί τους οπαδούς της στην βία. Μήπως η επιθετική στάση και συμπεριφορά πολλών άθεων είναι εύλογο να μας οδηγήσει στο ίδιο συμπέρασμα; Μπορεί κανείς να φανατιστεί με οτιδήποτε – από πολιτική ιδεολογία μέχρι συνταγές μαγειρικής. Ωστόσο παρατηρούμε εντονότερο φανατισμό σε ορισμένους χώρους (λόγου χάρη ποδόσφαιρο) από όσο σε άλλους. Η έντονη παρουσία φαινομένων φανατισμού στον χώρο της αθεΐας με προβληματίζει έντονα και με απογοητεύει βαθιά.

Ίσως όμως εν μέρει το φαινόμενο αυτό να είναι αν όχι δικαιολογημένο τουλάχιστον κατανοητό, τουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο. Μέρος της απάντησης ίσως βρίσκεται σε ένα σημείο που θίγει ο Αεροζόλ στο σχόλιό του: ταύτιση της θρησκευτικότητας με τους χριστιανούς παπάδες.

Πράγματι είναι μεγάλο λάθος να ταυτίζουμε την θρησκευτικότητα με τους λειτουργούς του συγκεκριμένου δόγματος, και μάλιστα μόνο με τους ανάξιους λειτουργούς. Ωστόσο είναι φυσικό, λογικό και αναμενόμενο να ασχολείται κανείς με αυτό που έχει δίπλα του. Τυχαίνει να ζούμε σε μια χώρα όπου ορθόδοξος χριστιανισμός πριμοδοτείται από το κράτος με φοροαπαλλαγές, χορηγίες, προβολή από τα ΜΜΕ, κατήχηση μέσω κρατικής παιδείας. Η επαφή των περισσότερων Ελλήνων με την θρησκευτικότητα έγινε μέσα από τον ορθόδοξο χριστιανισμό. Οι λειτουργοί του παρουσιάζονται ως άξιοι τεράστιου σεβασμού και υπεράνω πάσης υποψίας.

Θυμάμαι όταν ήμουν μικρή που μου λέγανε ότι πρέπει να φιλώ το χέρι του παπά, κι εγώ δεν ήθελα, και αναρωτιόμουνα αν ήταν πολύ αγενές να το αποφύγω. Όταν μεγάλωσα έπαψα να το κάνω, αλλά για πολλά χρόνια ένιωθα αμηχανία κάθε φορά που έβλεπα παπά στο δρόμο. Ντρεπόμουν που δεν του φιλούσα το χέρι. Χρειάστηκε να φτάσω σχεδόν 40 χρονών για να μπορέσω να απαλλαγώ από την αίσθηση ότι οι ιερείς είναι κάτι το «ξεχωριστό» και πρέπει να τους φερόμαστε διαφορετικά από ό,τι στους άλλους ανθρώπους. Υπ’ όψιν ότι δεν μεγάλωσα σε πολύ θρήσκα οικογένεια και ήμουν άθεη από τα 25 μου περίπου.

Όταν λοιπόν έχεις γαλουχηθεί έτσι, είναι αναμενόμενο να αντιδράς. Ως ένα σημείο είναι και επιθυμητό. Χρειάζεται να υπάρξει αντίδραση ώστε να πάψει κάποτε η διακριτική μεταχείριση υπέρ ενός θρησκεύματος. Από ένα σημείο και μετά, όμως, αν επιμένουμε στην επιθετική προσέγγιση, χάνουμε τη μπάλα. Γινόμαστε γραφικοί, προκλητικοί, αδιάλλακτοι, μισαλλόδοξοι. Κάθε συζήτηση και διαπραγμάτευση καθίσταται πλέον αδύνατη.

Πραγματικά δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω με το συμπέρασμα του Αεροζόλ, να το επαναλάβω και να το τονίσω: χρειάζεται να σπάσουμε τον φάυλο κύκλο της αντιπαράθεσης και να εκφραστούμε για τα θέματα που μας απασχολούν με τεράστιο σεβασμό προς τους συνομιλητές μας, τους αναγνώστες μας, τους ακροατές μας, με τεράστιο σεβασμό προς τον ίδιο τον εαυτό μας.