Η Αμάθεια και η Ανέχεια Φέρνουν τη Θρησκεία (ή μήπως το αντίστροφο;)

Δημήτρης: – Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι υπάρχουν ψυχικά οφέλη από την πίστη, γιατί τουλάχιστον δεν παραδέχεστε ότι η θρησκεία “μπάζει” από χίλιες μεριές; Συνεχίζετε, για παράδειγμα, να διδάσκετε στα παιδιά ότι προερχόμαστε από τον Αδάμ και την Εύα, ενώ η Θεωρία της Εξέλιξης έχει δείξει ότι ο μακρινός μας πρόγονος είναι ο πίθηκος…
ΚΘ: – Αυτά είναι απλές εικασίες κάποιων φαντασμένων επιστημόνων, απλώς μια θεωρία η οποία δεν έχει απολύτως καμία βάση!
Δημήτρης: – Καμία βάση;;; Μάλιστα! Εδώ επιμένετε ότι ο θεός δημιούργησε τη γη, ενώ στην πραγματικότητα έχει πλέον αποδειχτεί ότι όλα ξεκίνησαν από το Big Bang…
ΚΘ: – Ναιαιαιαιαιαιαιαιαι…! Αλλά εσύ που τα ξέρεις όλα, τι υπήρχε τελικά πριν από το Big Bang;
Δημήτρης (μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου): – Θα σου πω αμέσως! Ο Σάκης ο υδραυλικός!!!
ΚΘ: Τι;;;;
Δημήτρης: Ο Σάκης ο υδραυλικός!!!!
ΚΘ: Εεε τώρα λες βλακείες!
Δημήτρης: Βλακείες λες εσύ! Θέλεις σώνει και καλά να μας πείσεις ότι ο θεός προϋπήρξε του Big Bang. Που το ξέρεις; Εδώ δεν τον έχεις δει καν και βασίζεσαι αποκλειστικά σε διηγήσεις τρίτων, για να μην πω χιλιοστών!!! Ενώ εγώ τον ξέρω προσωπικά τον Σάκη τον υδραυλικό, όλα αυτά μου τα είπε ο ίδιος και τον εμπιστεύομαι γιατί είναι “και γαμώ” τα παιδιά.

Διακοπή για διαφημίσεις στο τραπέζι των καθηγητών!!!

Τι μας δείχνει ο παραπάνω διάλογος; Κατ’ αρχήν, χαριτολογώντας, επιβεβαιώνει την άποψη του Carl Sagan ότι “Οι ασυνήθιστοι ισχυρισμοί χρειάζονται ασυνήθιστα πειστήρια”. Ο εξωφρενικός ισχυρισμός ότι ο Σάκης ο υδραυλικός προϋπήρχε του Big Bang, στηρίχθηκε πάνω στη ασυνήθιστη, για το αντικείμενο, δήλωση ότι ο Σάκης είναι γνωστός και αξιόπιστος. Αν το καλοσκεφτούμε, καμία ουσιαστική διαφορά από το ότι κάποιο βιβλικό πρόσωπο της εβραϊκής μυθολογίας κάποτε ισχυρίστηκε ότι ο ποιητής των πάντων του παρέδωσε τον ηθικό κώδικα των ανθρώπων ή από τον ισχυρισμό κάποιας γυναίκας ότι γέννησε τον γιο του θεού, και μάλιστα… χωρίς ποτέ να έρθει σε συνουσία.

Το σημαντικότερο όμως που διαφαίνεται στον παραπάνω διάλογο, είναι το διαρκές άγχος της καθηγήτριας των θρησκευτικών να υπερασπίσει το θεό της, να τον χωρέσει κάπου! Οπουδήποτε! Στο πρώτο προσωρινό κενό γνώσης της επιστήμης. Αναρωτιέμαι γιατί; Χρειάζεται υπεράσπιση ένα τέτοιο παντοδύναμο ον; Δεν έχει τη δυνατότητα από μόνο του να μας αποδείξει, ότι σκεπτόμαστε λανθασμένα όσοι σκεπτόμαστε όσοι σκεπτόμαστε ορθολογιστικά;

Η Χρησιμότητα Του Θεού

Ας παραβλέψουμε για αρχή τις ανθρωπολογικές μελέτες, που θέλουν τις θρησκείες εξελικτικά απομεινάρια, και ας εξετάσουμε από λογική σκοπιά τη χρησιμότητα του θεού. Τι προβλήματα λύνει αλήθεια ο θεός; Τι απαντήσεις δίνει; Αν θεωρήσουμε ως χρήσιμες απαντήσεις αυτές πάνω στις οποίες μπορούμε να στηρίξουμε και να καθορίσουμε τις ενέργειες μας και τη ζωή μας, τότε ο θεός δίνει αντικειμενικά άχρηστες απαντήσεις. Την ώρα που η επιστήμη απαντάει με το αυτοκίνητο στις μετακινήσεις, με τα εμβόλια στις θανάσιμες αρρώστιες και με το αλεξικέραυνο στους κεραυνούς του Δία, η θρησκεία επιμένει να δίνει υποσχέσεις για μεταθανάτιες ανταμοιβές, τις οποίες ποτέ κανένας δεν είδε!
– Θεέ μου ζω μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια, και έχασα τους γονείς μου από καρκίνο! Τι να κάνω;
– Μετανόησε (ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΠΡΑΓΜΑ;;;), κάνε υπομονή, έχε πίστη και θα κερδίσεις τη Βασιλεία των Ουρανών!
Φανταστείτε τη χρησιμότητα ενός αντίστοιχου γιατρού!
– Γιατρέ μου, το πόδι μου πονάει αφόρητα. Τι να κάνω;
– Να κουτσαίνεις! Και κάποτε θα σου περάσει…
– Γιατρέ μου, είσαι θεός!!!

Ο Ακαμάτης Γιος Της Οικογένειας

Πέραν της ανύπαρκτης υποστήριξης και των ανύπαρκτων απαντήσεων προς τον άνθρωπο, παρατηρείται από την άλλη το φαινόμενο, να ζουν οι πιστοί σε μια διαρκή επαγρύπνηση προκειμένου να υπερασπίσουν με κάθε τρόπο τον θεό τους, από το βλάσφημο ανέκδοτο και την κουβέντα με φίλους, μέχρι τις δημόσιες εκδηλώσεις και την εξωτερική πολιτική της χώρας! Καταλήγουμε έτσι στο παράδοξο να υπερασπίζεται ο αδύνατος τον δυνατό, για να μην πούμε τον παντοδύναμο!!! Η απόλυτη αντιστροφή ρόλων!!! Ο επουράνιος κηδεμόνας, από τον οποίον θα έπρεπε να περιμένουμε παρηγοριά και λύσεις στα προβλήματα μας, καθίσταται πλέον προστατευόμενο μέλος, με του οποίου τη φροντίδα επιφορτιζόμαστε για το υπόλοιπο της ζωής μας.

Σύμφωνα με τις ανθρωπολογικές επιστήμες και την εξελικτική βιολογία (Η Εξέλιξη στην Πολιτισμική Διάδοση των Θρησκειών (ή παίζει ο χριστιανικός θεός ζάρια;)), η έννοια του θεού προέκυψε κυρίως από την ανάγκη του ανθρώπου να αποδίδει τις, χωρίς εμφανή αίτια συνεχείς μεταβολές και κινήσεις του περιβάλλοντος του, σε όντα με προθέσεις. Η συγκεκριμένη πρακτική στα πρώτα χρόνια του ανθρώπου πάνω στο αφιλόξενο, τότε γι αυτόν, περιβάλλον τον προίκισε με σημαντικά εξελικτικά πλεονεκτήματα αφού, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, καλύτερα να τρέξεις άδικα να κρυφτείς χίλιες φορές, αποδίδοντας το θρόισμα των φύλλων πίσω σου σε κάποιο ον με κακές προθέσεις, παρά να αγνοήσεις ένα θρόισμα του θάμνου που κρύβει το θηρευτή σου. Ο φόβος μέσα σε ένα γενικευμένο περιβάλλον αβεβαιότητας είναι καλός σύμβουλος. Ο φόβος προς έναν εμπρόθετο λοιπόν φορέα με κακές προθέσεις, μετατράπηκε σταδιακά, σε φόβο και δέος για έναν φανταστικό και ανθρωπόμορφο εξουσιαστή των πάντων, του οποίου την εύνοια θα (ήθελε να) μπορούσε να αποκτήσει ο κάθε άνθρωπος. Η συνεχής όμως και αμείλικτη πρόοδος της επιστήμης είχε ως συνέπεια τη βαθμιαία εξήγηση των προαναφερθέντων μεταβολών και φαινομένων του περιβάλλοντος και την απόκτηση τέτοιας γνώσης, η οποία στις μέρες μας έχει εκτοπίσει πλήρως την ανάγκη για ύπαρξη του θεού. Επαναλαμβάνω, όχι το θεό (αυτό προσωπικά το θεωρώ δεδομένο), αλλά την ανάγκη για την ύπαρξη του θεού!

Φυσική συνέπεια των ανωτέρω είναι ότι ο θεός στις μέρες μας καθίσταται “άνεργος” και οι περιοχές τις οποίες διαφεντεύει ολοένα και στενεύουν. Πέρα από τις απαντήσεις που ο θεός δεν δίνει, η ενασχόληση με τα της θρησκείας είναι μια υπόθεση αρκετά δαπανηρή. Αντί να καρπωνόμαστε τα οφέλη της αφοσίωσης μας, καλούμαστε να πληρώσουμε επιπλέον. Σε χρόνο, σε χρήμα και σε ψυχικές δυνάμεις! Μυστήρια τελετουργικά, περίπλοκοι και ακατανόητοι ηθικοί κώδικες, τύψεις, προσευχές, νηστείες, σωματικές αυτοτιμωρίες, δωρεές περιουσιών, είναι μόνο μερικές ενδεικτικές δαπάνες από αυτές που καλούνται να πληρώσουν οι πιστοί. Με κανένα αποδεδειγμένο αντάλλαγμα στην παρούσα ζωή. Και φυσικά, μέσα σε όλα, η με κάθε τρόπο υπεράσπιση του πιθανού ανώτατου αφέντη αλλά σίγουρα προστατευομένου μέλους, η οποία οδηγεί τις περισσότερες φορές στη διχόνοια, τη μισαλλοδοξία, έως και σε πολέμους.

Ο “άνεργος” αυτός θεός έχει όλα τα χαρακτηριστικά του τεμπέλη και ακαμάτη γιου μιας οικογένειας. Πρέπει να σπαταλάμε χρόνο και χρήμα για την πάρτη του, πρέπει να ασχολούμαστε γενικότερα μαζί του, λυπόμαστε για το γεγονός ότι δεν συνεισφέρει και δεν ενδιαφέρεται καν να συνεισφέρει στα του σπιτιού και της οικογένειας, ψάχνουμε να του βρούμε ενασχόληση και είμαστε υποχρεωμένοι να ακούμε από αυτόν διάφορα μεγαλόστομα ΘΑ (Θα δουλέψω… θα κάνουμε μια επιχειρηματική κίνηση με κάτι φιλαράκια… θα… θα… θα…). Τον αγαπάμε και τον πονάμε, επειδή μεγαλώσαμε μαζί του, και θα τον υπερασπιστούμε με πάθος, όταν κάποιος τρίτος θα αμφισβητήσει την προσφορά του. Αυτό όμως δεν αλλάζει το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος κακομαθημένος τύπος είναι ένα μεγάλο βάρος για την οικογένεια, τα μέλη της οποίας δεν μπορούν να ζήσουν τη ζωή τους όπως θα ήθελαν και όπως δικαιούνται! Η οικογένεια που θα έχει ένα τέτοιο αδιάφορο μέλος στις τάξεις της, δύσκολα θα ορθοποδήσει (όπως θα δούμε και παρακάτω).

Οι θεϊστές, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αν και δεν έχουν κάποιες άμεσες και απτές απολαβές από τον παντοδύναμο άρχοντα τους, ως ανταμοιβή για τους αυτοπεριορισμούς στους οποίους υπόκεινται, εντούτοις αισθάνονται την ανάγκη να υπερασπιστούν το αντικείμενο της λατρείας τους, κάθε φορά που αυτό εκτοπίζεται. Σε αύξουσα ιστορική σειρά, από το βλάσφημο ηλιοκεντρικό σύστημα στην αστρονομία, από τις λιθοσφαιρικές πλάκες στην περίπτωση των σεισμών, από τα φάρμακα και τους γιατρούς στα θέματα υγείας (μέχρι και σήμερα θεωρείται από πολλούς ιαματική η προσευχή), από την εξελικτική βιολογία στο θέμα της προέλευσης του ανθρώπου και από το κοσμικό κράτος στις εκφράσεις της δημόσιας ζωής. Και υπερασπίζονται σθεναρά αυτό το υπερφυσικό ον, γιατί μεγάλωσαν με αυτό, από την ευαίσθητη παιδική τους ηλικία ακόμα, και έμαθαν να το αγαπάνε και να μην βλέπουν τα ελαττώματα του. Έμαθαν να ζούνε με το βάρος και παράλληλα να το δικαιολογούν. “Ναιαιαιαιαιαιαιαιαι…! Αλλά εσύ που τα ξέρεις όλα, τι υπήρχε πριν από το Big Bang;”

Μια Σχετική Έρευνα

Το δυσβάσταχτο βάρος της δαπανηρής θρησκευτικής ζωής, θα μπορούσε να εκτιμηθεί, με μια πρώτη ματιά, στο παρακάτω γράφημα από την έρευνα της Gallup σε 143 χώρες (Religion Provides Emotional Boost to World’s Poor).

Στο ερώτημα “Είναι η θρησκεία σημαντική στην καθημερινή σας ζωή;”, η έρευνα αποκαλύπτει ότι μεταξύ των χωρών στις οποίες το μέσο ετήσιο εισόδημα είναι 2.000 $ ή λιγότερο, το 92% των κατοίκων υποστηρίζουν ότι η θρησκεία αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της καθημερινής τους ζωής. Αντίθετα, μεταξύ των ερωτηθέντων στις πλουσιότερες χώρες – χώρες με μέσο ετήσιο εισόδημα 25.000 $ ή περισσότερο – το ποσοστό αυτό πέφτει στο 44%. Αυτό είναι λίγο πολύ αναμενόμενο, αφού η πρόσβαση στη μόρφωση και στις παροχές ενός υψηλού βιοτικού επιπέδου, αφαιρεί προοδευτικά αρμοδιότητες από το θεό και τον καθιστά “άνεργο”.

Οι ανθρωπολογικές και κοινωνικές επιστήμες πάντως αναφέρουν ότι η διαφαινόμενη αντιστρόφως ανάλογη σχέση θρησκευτικής πίστης και υψηλού βιοτικού επιπέδου είναι αμφίδρομη. Δηλαδή η προσκόλληση στις, από πολλές απόψεις, δαπανηρές θρησκευτικές πρακτικές (θα συστήσω για μια ακόμη φορά το “Και Ο Άνθρωπος Έπλασε Τους Θεούς“) αποτελεί τροχοπέδη στο κυνήγι της μόρφωσης και του υψηλού βιοτικού επιπέδου. Ο Ινδός που πεθαίνει από την πείνα, αρνούμενος να φάει την ιερή αγελάδα, είναι ένα τραβηγμένο αλλά ενδεικτικό παράδειγμα. Και ο θιασώτης του (παρερμηνευόμενου κατά τους χριστιανούς απολογητές) “Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι…” ένα δεύτερο.

Άλλα σημαντικά πορίσματα από την έρευνα:

• Η θρησκευτική προσήλωση είναι μεγαλύτερη στις χώρες εκείνες όπου η ανθρώπινη ζωή διακυβεύεται καθημερινά. Προσωπικό σχόλιο, ίσως στις χώρες αυτές να αποτελεί ακόμα εξελικτικό πλεονέκτημα το να φοβάσαι ακόμα και τη σκιά σου!
• Η θρησκεία φαίνεται να έχει καλύτερα ψυχολογικά αποτελέσματα στους ανθρώπους, στις περιοχές με υψηλά επί του πληθυσμού ποσοστά θρήσκων. Αυτό ερμηνεύεται από τους ειδικούς κυρίως από την μεγάλη αποδοχή και αναγνώριση των πεποιθήσεων του ατόμου από το σύνολο, καθώς και από την αίσθηση ασφάλειας που παρέχει η ένταξη σε πολυπληθείς ομάδες.

Αντί Επιλόγου

Από τα δεδομένα της παραπάνω έρευνας, ο Δράκος του Schrodinger καταλήγει στο εξής συμπέρασμα: Οι άνθρωποι γενικά στρέφονται στη θρησκεία, όχι τόσο για απαντήσεις, όσο γιατί όταν κάποιος βρίσκεται στα υπόγεια του ανθρώπινου οικοδομήματος, η ένταξη σε μια θρησκεία τον κάνει να αισθάνεται σημαντικός. Μετά την ένταξη αυτή, η θρησκεία θα τον κρατήσει για πάντα στα υπόγεια! Δυστυχώς…