Princeton, 03/01/1954
Αγαπητέ κύριε Gutkind
Έχοντας εμπνευστεί από τις συνεχείς υποδείξεις του Brouwer, διάβασα πολλά στο βιβλίο σας και σας ευχαριστώ που μου το δανείσατε… Όσον αφορά την αντικειμενική στάση προς την ζωή και το ανθρώπινο κοινωνικό σύνολο έχουμε αρκετά κοινά σημεία. Το προσωπικό σας ιδεώδη με την προσπαθειά σας για την ελευθερία από εγωκεντρικούς πόθους, για να γίνει η ζωή όμορφη και ευγενής, με έμφαση καθαρά στον ανθρώπινο παράγοντα … μας ενώνει ως “Αμερικάνικη Στάση”.
Παρ’ολα αυτά, χωρίς την προτροπή του Brouwer, δεν θα είχα ασχοληθεί τόσο έντονα με το βιβλίο σας επειδή είναι γραμμένο σε μία γλώσσα απρόσιτη για μένα. Η λέξη Θεός δεν είναι τίποτε άλλο για μένα παρά η έκφραση και το προϊόν της ανθρώπινης αδυναμίας, η Αγία Γραφή μία συλλογή από αξιοπρεπείς, αλλά ακόμα αρκετά πρωτόγονους, μύθους που είναι χωρίς άλλο πολύ παιδαριώδεις. Καμμία ερμηνεία όσο διακριτική και να είναι δεν μπορεί να μου αλλάξει την γνώμη πάνω σε αυτό… Για μένα, η Εβραϊκή θρησκεία όπως και όλες οι υπόλοιπες θρησκείες, είναι η ενσάρκωση των πιο παιδιάστικων δεισιδαιμονιών. Και ο Εβραϊκός λαός στον οποίο είναι χαρά μου να ανήκω… κατά την γνώμη μου δεν έχει κάποια ιδιαιτερότητα σε σχέση με τους υπόλοιπους λαούς. Όσον αφορά την εμπειρία μου, [ο Εβραϊκός λαός] δεν είναι καλύτερος από άλλους λαούς, αν και προστατεύεται από τις χειρότερες κακοήθειες λόγω έλλειψης δυνάμεως. Κατά τα άλλα δεν μπορώ να δώ τίποτα το “εκλεκτό” σε αυτούς.
Κατά γενικό κανόνα, βρίσκω επώδυνο τον ισχυρισμό σας ότι [ο Εβραϊκός λαός] έχει μία προνομιακή θέση και προσπαθείτε να την υπερασπιστείτε μέσω δύο τοιχών υπερηφάνειας, έναν από την πλευρά ενός αντικειμενικού ανθρώπου και τον άλλο από την πλευρά ενός Εβραίου. Ως απλός άνθρωπος, αξιώνετε μία απαλλαγή από την αιτιότητα, που αλλού αποδέχεστε ως μονοθεϊστής Εβραίος. Αλλά μία περιορισμένη αιτιότητα δεν είναι καθόλου αιτιότητα, όπως μας έδειξε ο αγαπημένος Spinoza με μεγάλη οξύνεια…
Τώρα που σας εξέφρασα ανοιχτά τις διαφορές μας στις πνευματικές μας πεποιθήσεις, μου είναι φανερό ότι βρισκόμαστε αρκετά κοντά ο ένας στον άλλο όσον αφορά βασικά θέματα, π.χ. στην αξιολόγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς… Νομίζω ότι θα καταλαβαινόμασταν εαν συζητούσαμε από κοντά για συγκεκριμένα θέματα.
Φιλικά και σας ευχαριστώ πολύ,
Μετά τιμής,
Albert Einstein
