Αρθρογράφος: Γιάννης Λάζαρης
Η θρησκευτική πίστη
δεν αποτελεί προϋπόθεση
για την υγιή ευημερία των κοινωνιών
Υπάρχει μια κοινή πεποίθηση, την οποία μοιράζονται οι οπαδοί των διαφόρων θρησκειών, ότι η λατρεία του Θεού και η υπακοή στα κελεύσματα της θρησκείας θεωρούνται ουσιώδη για μια υγιή και ειρηνική κοινωνία. Ο Θεός και η θέλησή του, πιστεύουν πως πρέπει να είναι στο επίκεντρο της ζωής του κάθε ατόμου, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ευημερία με ηθική και ασφαλή ζωή. Οι θρησκευόμενοι συμφωνούν, επί πλέον, στο ότι το κάθε κοινωνικά ακραίο άτομο –εγκληματίας, ζητιάνος, περιθωριακός κ.ά.– θεωρείται ότι παρουσιάζει έλλειψη ευσέβειας, ενώ όταν ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων μιας κοινωνίας απορρίψει το Θεό, τότε θα επέλθει η αποσύνθεσή της.
Σε περίπτωση που η θρησκευτική αυτή θεωρία –ότι η τυχόν απομάκρυνση από το Θεό είναι η αιτία για όλα τα κακά της κοινωνίας– είναι σωστή, τότε θα έπρεπε να αναμένουμε τα περισσότερο θρησκευόμενα έθνη στη Γη να είναι προμαχώνες εναντίον του εγκλήματος, της φτώχειας και των ασθενειών, και πρότυπα υγιών κοινωνιών. Η σύγκριση των άθρησκων εθνών, όμως, με τα περισσότερο θρήσκα αποκαλύπτει μια πολύ διαφορετική κατάσταση. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερο κοσμικές χώρες –με τα μεγαλύτερα ποσοστά άθεων και αγνωστικιστών– είναι μεταξύ των σταθερότερων, ειρηνικών, ελεύθερων, πλούσιων, και υγιών κοινωνιών, ενώ οι θεοκρατούμενες βρίσκονται μεταξύ των ασταθέστερων, βίαιων, καταπιεστικών και φτωχών κοινωνιών.
* * *
Θα πρέπει να είμαστε οπωσδήποτε προσεκτικοί, ώστε να κάνουμε τη διάκριση μεταξύ των ολοκληρωτικών κοινωνιών, όπου ο αθεϊσμός επιβάλλεται από την εξουσία επί ενός απρόθυμου πληθυσμού (όπως στα πρώην σοβιετικά κράτη), και των ανοικτών, δημοκρατικών κοινωνιών, όπου ο αθεϊσμός επιλέγεται ελεύθερα από τον επαρκώς μορφωμένο πληθυσμό (όπως στη Σουηδία, στις Κάτω Χώρες, ή στην Ιαπωνία).
Η αθεΐα των πρώτων κοινωνιών, που μπορεί να περιγραφεί ως “καταναγκαστικός αθεϊσμός”, μολύνεται από όλα τα επακόλουθα του ολοκληρωτισμού: δωροδοκία, οικονομική στασιμότητα, λογοκρισία, κατάθλιψη και φτώχεια, ενώ σχεδόν κάθε έθνος με υψηλά επίπεδα “φυσικού” αθεϊσμού αποτελεί κι ένα πρότυπο κοινωνικής υγείας.
Υψηλά πρότυπα διαβίωσης σε έθνη με υψηλά ποσοστά αθεΐας
Τα έθνη με υψηλά ποσοστά αθεΐας μεταξύ των μελών τους διαθέτουν υψηλά πρότυπα διαβίωσης και κοινωνικής υγείας, σε αντίθεση με τα έθνη με υψηλά ποσοστά θρησκευόμενων μελών. Στις εκθέσεις για το “Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης” των Ηνωμένων Εθνών, όπου αξιολογούνται όλες οι χώρες, όσον αφορά στους δείκτες ανάπτυξής τους, λήφθηκαν υπ’ όψη μετρήσεις δεικτών κοινωνικής υγείας (μέσος όρος ζωής, εκπαίδευση – αναλφαβητισμός, κατά κεφαλήν εισόδημα κ.τ.λ.). Σύμφωνα με τις εκθέσεις, στα πέντε κορυφαία έθνη συγκαταλέγονται η Νορβηγία, η Σουηδία, η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Ολλανδία, χώρες με υψηλά ποσοστά αθεϊσμού. Αντίθετα, οι κατώτερες πενήντα χώρες του “Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης” παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά αθεϊσμού.
Οι άθρησκες χώρες παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας, ενώ οι θεοκρατούμενες χώρες τα υψηλότερα. Σύμφωνα με τις ετήσιες αναφορές της CIA για όλο τον κόσμο, από τα 225 έθνη, τα 25 με τα χαμηλότερα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας είχαν σημαντικά υψηλά ποσοστά αθεΐας. Αντίθετα, τα 75 έθνη με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας ήταν όλα θεοκρατούμενα με μηδενικά ποσοστά αθέων.
Όσον αφορά στα διεθνή ποσοστά φτώχειας, οι σχετικές εκθέσεις των Ηνωμένων Εθνών διαπιστώνουν ότι τα 40 φτωχότερα έθνη στη Γη (σύμφωνα με το ποσοστό του πληθυσμού που ζει με λιγότερο από ένα δολάριο ημερησίως) ήταν ιδιαίτερα θεοκρατούμενα, με στατιστικά ασήμαντο επίπεδο αθέων.
Στα ποσοστά ανθρωποκτονιών, σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Law and Economics (2002), εξετάσθηκαν 38 μη Αφρικανικά έθνη και διαπιστώθηκε ότι τα δέκα με τα υψηλότερα ποσοστά ανθρωποκτονιών ήταν ιδιαίτερα θεοκρατούμενα, με ελάχιστα επίπεδα αθεϊσμού. Αντίθετα, τα δέκα έθνη με τα χαμηλότερα ποσοστά ανθρωποκτονιών ήταν όλα εκτός από την Ιρλανδία κοσμικά έθνη, με υψηλά επίπεδα αθεϊσμού.
Σχετικά με τα ποσοστά βασικής εκπαίδευσης, σύμφωνα με την Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την “Παγκόσμια Κοινωνική Κατάσταση”, οι 35 χώρες με τα πιο υψηλά επίπεδα αναλφαβητισμού σε νεαρές ηλικίες (ποσοστό αυτών που δεν μπορούν να γράψουν ή να διαβάσουν σε ηλικίες από 15 έως 24 ετών) ήταν όλες ιδιαίτερα θεοκρατούμενες, με ασήμαντο ποσοστό άθεων μελών.
Όσον αφορά στα ποσοστά φορέων AIDS, όσο περισσότερο θεοκρατούμενα είναι τα έθνη, τόσο χειρότερα ποσοστά παρουσιάζουν. Αντίθετα, τα ιδιαίτερα άθρησκα έθνη της δυτικής Ευρώπης, όπως της Σκανδιναβίας, όπου παρέχεται δημόσια σεξουαλική εκπαίδευση κι ο έλεγχος των γεννήσεων είναι ευρέως προσιτός, παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά μόλυνσης από τον ιό του AIDS στον κόσμο.
Σχετικά με την ισότητα των φύλων, τα έθνη που χαρακτηρίζονται από υψηλά ποσοστά αθεΐας είναι μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν περισσότερο την ισονομία, ενώ τα θεοκρατούμενα είναι μεταξύ των πλέον καταπιεστικών. Σύμφωνα με άλλη μελέτη (Human Values and Social Change), χώρες όπως η Σουηδία, η Δανία και η Ολλανδία, οι οποίες έχουν τις περισσότερες γυναίκες μέλη στα Κοινοβούλιά τους, παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά αθεϊσμού, ενώ χώρες όπως το Πακιστάν, η Νιγηρία και το Ιράν, με τις λιγότερες γυναίκες μέλη στο δημόσιο βίο είναι αυστηρά θεοκρατούμενα. Αντίστοιχα αποτελέσματα παρατηρούνται και στα ποσοστά αποδοχής της ομοφυλοφιλίας.
Ανακεφαλαιώνοντας, οι χώρες με τα υψηλά ποσοστά αθεΐας είναι μεταξύ των περισσότερο κοινωνικά υγιών στη Γη, ενώ εκείνες με ανύπαρκτα ποσοστά άθεων είναι μεταξύ των περισσότερο απόρων. Τα πρώτα έθνη έχουν τα χαμηλότερα ποσοστά ανθρωποκτονιών, παιδικής θνησιμότητας, ένδειας και αναλφαβητισμού, και μεταξύ των πιο υψηλών επιπέδων πλούτου, μέσου όρου ζωής και ισότητας των φύλων στον κόσμο.
Η κατάσταση μεσαιωνισμού, καισαροπαπισμού και θρησκοληψίας που υπάρχει στην Ελλάδα, δεν υπάρχει σε κανένα άλλο κράτος στην Ευρώπη. Η Ελλάδα πρωτοπορεί στη θεοκρατία και συνακόλουθα στη διαφθορά και την υπανάπτυξη.
Οι πληροφορίες που παρατέθηκαν δεν είναι βέβαια αρκετές ώστε να τεκμηριώσουν ότι τα υψηλά επίπεδα αθεϊσμού προκαλούν την κοινωνική υγεία, ενώ τα χαμηλά προκαλούν τα κοινωνικά δεινά όπως η ένδεια ή ο αναλφαβητισμός. Ο πλούτος, η ένδεια και η ευημερία στα διάφορα έθνη προκαλούνται από πολυάριθμους πολιτικούς, ιστορικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς και άλλους παράγοντες, που ενδεχομένως να είναι περισσότερο καθοριστικοί από τις προσωπικές πεποιθήσεις των ανθρώπων.
Το συμπέρασμα που προκύπτει όμως από τα παραπάνω στοιχεία είναι ότι τα υψηλά επίπεδα μη πίστης σε κάποιο Θεό δεν οδηγούν αυτόματα σε διακοπή του πολιτισμού, σε ανήθικες συμπεριφορές, ή σε “άρρωστες κοινωνίες”· το αντίθετο φαίνεται να συμβαίνει μάλιστα. Επί πλέον, η θρησκεία δεν είναι σαφώς η απλή και μόνη πορεία προς τις δίκαιες κοινωνίες, που λύνει όλα τα κοινωνικά προβλήματα, όπως οι φανατικά θρησκευόμενοι οπαδοί πιστεύουν και διακηρύττουν. Η ευσεβής “λύση” τους είναι ιδιαίτερα αμφίβολη και σαφώς αντίθετη από τα αποτελέσματα των ερευνών των κοινωνικών επιστημών.
Τα αποτελέσματα της πίστης στο Θεό των μελών των θεοκρατούμενων κοινωνιών δεν μπορούν να συγκριθούν με αυτά των κοσμικών. Αν επιδιωκόμενα είναι η ευημερία, η ασφάλεια, ο ανθρωπισμός κι η υγιής κοινωνία, πιθανότερο είναι αυτά να βρεθούν μεταξύ εκείνων των εθνών με χαμηλό το θρησκευτικό συναίσθημα των μελών τους, παρά εκείνων με έντονα θρησκευόμενα μέλη.
