Βάσει των παραπάνω στοιχείων, οι υποστηρικτές του δυϊσμού πρέπει τώρα να εξηγήσουν πώς στέκει το δόγμα περί ψυχής. Με αυτές τις κλινικές περιπτώσεις προσπάθησαν να δείξω ότι οι τρεις όψεις της ανθρώπινης συνείδησης (η ταυτότητα, η προσωπικότητα και η συμπεριφορά) είναι και οι τρεις συνδεδεμένες με τον εγκέφαλο και μπορούν να αλλοιωθούν ή να τραυματιστούν λόγω βλάβης στον εγκέφαλο. Η εγκεφαλική βλάβη μπορεί να διασπάσει τα ευαίσθητα όρια του εαυτού και να χωρίσει το ένα άτομο σε μια ασύνδετες σφαίρες συνειδητότητας που αντιλαμβάνονται και επιθυμούν διαφορετικά πράγματα ή να διαλύσει τη συνέχεια της συνείδησης σε μια πλειάδα φευγαλέων εαυτών απομονωμένων μεταξύ τους και από την εξωτερική πραγματικότητα. Αλλαγές στη φυσιολογία του εγκεφάλου μπορούν να επηρεάσουν δραματικά την προσωπικότητα, να αλλάξει ένα φιλικό, σκληρά εργαζόμενο, φιλότιμο άτομο σε χυδαίο, τεμπέλη και παρορμητικό κάθαρμα. Καταστάσεις που επηρεάζουν τη χημεία του εγκεφάλου μπορούν να ελέγξουν τη συμπεριφορά, να αφαιρέσουν από το άτομο την ικανότητα να ενεργεί ή να ελέγχει τον εαυτό του.
Μέχρι ενός σημείου, αυτά είναι κοινή γνώση. Ακόμα και ένθεοι γνωρίζουν ότι ασθένειες, όπως το Alzheimer, μπορούν να επηρεάσουν βαθύτατα τη συνείδηση ενός ατόμου ή ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, μπορούν να γιατρευτούν με φάρμακα που αλλάζουν τη χημεία του εγκεφάλου. Προσπάθησα να τονίσω κάποια δραματικά παραδείγματα που δείχνουν τις αλλαγές του εαυτού σε θεμελιώδες επίπεδο. Τέτοιες περιπτώσεις γίνονται δεκτές από το θεϊσμό χωρίς σχόλια.
Οι περιπτώσεις αυτές, όμως, είναι σημαντικά στοιχεία ενάντια στις περισσότερες μορφές δυϊσμού νου-εγκεφάλου. Άλλωστε, οι περισσότεροι ένθεοι πιστεύουν ότι η πλήρης καταστροφή του εγκεφάλου με το θάνατο, δε θα έχει καμία επίπτωση για την ψυχή. Τότε πώς γίνεται η αλλοίωση ή η καταστροφή μικρών τμημάτων του εγκεφάλου να έχουν τόσο δραματικά αποτελέσματα πάνω της; Μόλις δεχτούμε ότι ο εγκέφαλος διαχειρίζεται και ελέγχει όλες τις εκφάνσεις της συνείδησης πλήρως, τότε τι χρειάζεται να υποθέσουμε την ύπαρξη ψυχής;
Ακόμη και τα πιο εκλεπτυσμένα δόγματα περί ψυχής υπόκεινται στα προβλήματα που εγείρει το επιχείρημα της ενότητας νου-εγκεφάλου. Παραδείγματος χάριν, ένας ένθεος μπορεί να πει πως η ψυχή δεν είναι όπως την κατανοούμε συνήθως, ένα άυλο φάντασμα στη μηχανή που ζει στο κεφάλι μας και κατευθύνει τις πράξεις μας, αλλά μετά το θάνατο ο Θεός θα αναδημιουργήσει τη συνείδηση, το νευρικό αυτό πλέγμα, σε ένα νέο σώμα. Φυσικά, μια τέτοια θέση συμφωνεί με τα συμπεράσματα του άρθρου αυτού, ότι δηλαδή η συνείδηση είναι ένα πλήρως φυσικό φαινόμενο, αλλά επιπλέον μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι αυτή η μέθοδος δεν είναι σίγουρο ότι θα διατηρήσει τη συνέχεια της συνείδησης. Δηλαδή, αν το κάνει αυτό ο Θεός, είσαι όντως “εσύ” αυτός που επιζει; Ή ο Θεός σε άφησε να εξαφανιστείς και μετά δημιούργησε ένα αντίγραφο του οποίου η μοίρα βασίζεται στις δικές σου πράξεις;
Επιπλέον, το επιχείρημα ενότητας νου-εγκεφάλου επιτίθεται σε μια τέτοια θεϊστική κοσμοθεωρία και μ’άλλον ένα τρόπο. Αναλογιστείτε ένα άτομο με μια εγκεφαλική διαταραχή που αλλάζει την προσωπικότητα σε τέτοιο βαθμό που οι φίλοι και οι συγγενείς πιστεύουν ότι πρόκειται πλέον για τελείως διαφορετικό άτομο (όπως στην περίπτωση του Phineas Gage). Ποιος θα αναστηθεί; Το άτομο προ διαταραχής ή το άτομο μετά; Ποιος είναι ο πραγματικός εαυτός του ατόμου; Αν οι θρησκευτικές ή ηθικές πεποιθήσεις του αλλάξουν, για ποιο σύνολο πεποιθήσεων θα κριθεί; Φαντάζει παράλογο να υποθέσουμε ότι ο Θεός θα αναστήσει και θα κρίνει τις δύο συνειδήσεις ανεξάρτητα, σα να επρόκειτο για διαφορετικά άτομα, αλλά από την άλλη, αν ο Θεός συνδυάσει τις δύο προσωπικότητες σε μία, τότε θα έχει δημιουργήσει ένα νέο άτομο και δε θα έχει αναδημιουργήσει ένα υπάρχον. Αυτές οι δυσκολίες φαντάζουν αξεπέραστες στον παραδοσιακό θεϊστικό δυϊσμό και το επιχείρημα της ενότητας νου-εγκεφάλου οδηγεί απαρρέκκλιτα στο συμπέρασμα ότι ο εαυτός είναι ανά πάσα στιγμή εξαρτημένος από την κατάσταση του εγκεφάλου και δεν μπορεί να είναι μια ανεξάρτητη ύπαρξη.
Πέρα από αυτά, το επιχείρημα της ενότητας νου-εγκεφάλου έχει άλλο ένα χαρτί να παίξει. Υπάρχουν στοιχεία ότι η ίδια η θρησκεία μπορεί να εξηγηθεί βάσει της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Οι νευρολόγοι που μελετούν τις βιολογικές ρίζες της θρησκευτικής εμπειρίας έχουν κάνει κάποιες ανακαλύψεις που μπορεί να είναι ανησυχητικές για τους ένθεους, αλλά απόλυτα σύμφωνες με όσα λένε εδώ και χρόνια οι άθεοι.
Συνέχεια…
