Σ’ αυτό το σημείο, οι υποστηρικτές του δυϊσμού συχνά παρουσιάζουν ένα φαινομενικά ανυπέρβλητο δίλημμα για οποιαδήποτε υλιστική αντιμετώπιση της ελεύθερης βούλησης. Στην υλιστική κοσμοθεώρηση τα πάντα που υπάρχουν είναι εν τέλει ύλη και ενέργεια, τα οποία υπακούν και τα δύο σε συγκεκριμένους φυσικούς νόμους. Αν δεν υπάρχει κάτι υπερφυσικό που να μπορεί να αψηφίσει αυτούς τους νόμους, τότε κάθε αλληλεπίδραση που συμβαίνει, σε οποιοδήποτε επίπεδο, εν τέλει μπορεί να αναλυθεί βάσει των νόμων αυτών. Ο λόγος που νιώθω ένα συναίσθημα είναι οι νευρώνες στον εγκέφαλό μου, η αιτία που οι συγκεκριμένοι νευρώνες είναι ενεργοί και όχι άλλοι εξηγείται από τη χημεία και τον ηλεκτρομαγνητισμό, έπειτα αυτό αναλύεται στη θέση συγκεκριμένων μορίων μέσα στους νευρώνες κ.ο.κ.
Αλλά αυτό φαίνεται προβληματικό. Άλλωστε, η θέση των μορίων στον εγκέφαλό μου εξελίχθηκε βάσει των προαναφερθέντων φυσικών νόμων, που βασίστηκε σε προηγούμενες καταστάσεις κ.ο.κ. Αν αναπτύξουμε αυτή την αιτιακή αλυσίδα μέχρι το τέρμα, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι κάθε μου ενέργεια έχει καθοριστεί από συνθήκες που ίσχυαν πριν ακόμα γεννηθώ. Αν το πάμε ακόμα πιο πίσω, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι όλη η ιστορία του σύμπαντος, μαζί με τη ζωή μου, έχει προδιαγραφεί από τη στιγμή της Μεγάλης Έκρηξης. Το αναπόφευκτο συμπέρασμα είναι ότι η επιλογή είναι μια ψευδαίσθηση. Δεν υπήρχε, ούτε υπάρχει, δυνατότητα να συμβεί κάτι διαφορετικό απ’ ό,τι συνέβη.
Αυτό λέγεται αυστηρός ντετερμινισμός και δεν είναι καθόλου αρεστό στους περισσότερους, κάτι που είναι απόλυτα κατανοητό. Οι περισσότεροι, μαζί με μένα, θεωρούν πολύτιμο το ότι το μέλλον δεν είναι προκαθορισμένο και ότι μπορούμε να το επηρεάσουμε με τις επιλογές μας. Και ακόμη περισσότερο ότι οι επιλογές μας είναι δικές μας και όχι απλά το αποτέλεσμα μιας μηχανικής αλυσίδας αιτίων που εκτείνονται πέρα από την αρχή της ίδιας μας της ύπαρξης. Βέβαια, μόνο επειδή αντιπαθούμε την ιδέα του αυστηρού ντετερμινισμού, αυτό δε σημαίνει ότι είναι απαραιτήτως και εσφαλμένος. Αλλά μια κοσμοθεώρηση που θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ιδέα της ελεύθερης βούλησης και ηθικής ευθύνης θα ήταν πολύ πιο δελεαστική για τους περισσότερους και οι υποστηρικτές του θεϊστικού δυϊσμού συχνά υποστηρίζουν ότι η κοσμοθεωρία τους είναι τέτοια.
Συνέχεια…
