Ραμαζάνι και κασιδιάρηδες

Επειδή το μουσουλμανικό ημερολόγιο είναι σεληνιακό, δηλαδή έχει 12 μήνες των 29-30 ημερών, και επειδή δεν υπάρχει εμβόλιμος μήνας να παίρνει τα μπόσικα, το σεληνιακό έτος κρατάει γύρω στις 11 ημέρες λιγότερο από το δικό μας με αποτέλεσμα κάθε χρόνο το τέλος του ραμαζανιού, όπως και όλες οι άλλες γιορτές, να πέφτει περίπου 11 μέρες νωρίτερα από την προηγούμενη χρονιά. Έτσι, φέτος το ραμαζάνι τελειώνει στις 19 Αυγούστου ενώ του χρόνου στις 9 Αυγούστου, και μέσα σε 33 χρόνια θα έχει κάνει τον κύκλο της χρονιάς. Δηλαδή, το ραμαζάνι πότε πέφτει καλοκαίρι, πότε άνοιξη, πότε χειμώνα ή φθινόπωρο. Και το εβραϊκό ημερολόγιο είναι σεληνιακό, όμως έχει εμβόλιμο μήνα.

Εμείς λέμε ραμαζάνι, αλλά στα αραβικά είναι ramadan —εμείς το πήραμε από τα τούρκικα, όπου είναι ramazan, όπως και στα περσικά. Ramadan είναι στα αραβικά ο ένατος μήνας του ημερολογίου, από ρίζα r-m-d π.χ. ramida (καμένος), δηλαδή “ο καυτός μήνας”. Παλιότερα υπήρχαν εμβόλιμες ημέρες και στο μουσουλμανικό ημερολόγιο και ο μήνας αυτός έπεφτε πάντοτε καλοκαίρι.

Την έναρξη και τη λήξη του ραμαζανιού συνήθως την ανακοινώνουν οι κατά τόπους θρησκευτικές αρχές, που σημαίνει ότι μπορεί να υπάρχει διαφορά μιας μέρας από τον ένα τόπο στον άλλο. Παλιότερα ο συγχρονισμός ήταν ακόμα πιο δύσκολος. Ο Κονδυλάκης σε ένα χρονογράφημά του έχει έναν “γιανίτσαρο” που ταξίδευε από το Ηράκλειο στα Χανιά: “Εγώ, φεύγοντας από το Κάστρο αφήκα Μπαϊράμι· αλλά στο Ρέθυμνο εβρήκα Ρεμαζάνι κι εις τα Χανιά σήμερο μόνο εκάμανε Μπαϊράμι!”

Φέτος οι μουσουλμάνοι της Αθήνας θα γιορτάσουν με δημόσια προσευχή στο ΟΑΚΑ και στο ΣΕΦ, το πρωί της επόμενης Κυριακής. Φαίνεται απίστευτο, αλλά υπάρχουν και κάποιοι στενόκαρδοι και κακόψυχοι συμπολίτες μας, που ενοχλήθηκαν από την παραχώρηση των χώρων, και έχουν προαναγγείλει αντιδράσεις. Μου έστειλαν μάλιστα ένα βιντεάκι από πρωινή ενημερωτική εκπομπή της ΝΕΤ, όπου ο χρυσαυγίτης Ηλίας Κασιδιάρης, αφού με καμάρι δηλώνει ότι οργανωμένα τα μέλη της ΧΑ έχουν στο παρελθόν επιτεθεί σε δημόσιες προσευχές μουσουλμάνων, υποστηρίζει ότι η παραχώρηση των χώρων είναι αντίθετη με το Σύνταγμα. (Το βιντεάκι είναι εδώ, και δεν ξέρω αν οι δημοσιογράφοι ήταν τραγικά απροετοίμαστοι ή απλώς φιλικοί προς τον καλεσμένο τους.) Ο Κασιδιάρης λέει ότι η δημόσια προσευχή είναι δημόσια συνάθροιση, επομένως το Σύνταγμα “δεν επιτρέπει” μια τέτοια δραστηριότητα, διότι το Σύνταγμα αναγνωρίζει το δικαίωμα της δημόσιας συνάθροισης μόνο σε Έλληνες.

Είναι όμως έτσι; Καταρχάς, να δούμε τι λέει το Σύνταγμα. Έχουμε το Άρθρο 11 που διέπει τις δημόσιες συναθροίσεις:

1. Οι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα.
2. Μόνο στις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις μπορεί να παρίσταται η αστυνομία. Οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή, αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως νόμος ορίζει.

και το άρθρο 13 παρ. 2 που διέπει την άσκηση της λατρείας:
Κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη και τα σχετικά με τη λατρεία της τελούνται ανεμπόδιστα υπό την προστασία των νόμων. Η άσκηση της λατρείας δεν επιτρέπεται να προσβάλλει τη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη. Ο προσηλυτισμός απαγορεύεται.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι πουθενά το Σύνταγμα δεν απαγορεύει δημόσιες συναθροίσεις αλλοδαπών, αυτό είναι ερμηνεία κασιδιάρικη. Κατά τη γνώμη άλλων, η αναφορά στους Έλληνες γίνεται ακριβώς για να δειχτεί ότι αρμόδια για την οριοθέτηση του δικαιώματος είναι η Βουλή, ο νομοθέτης, και όχι π.χ. η αστυνομία. Επίσης, είναι ένα θέμα αν η δημόσια προσευχή εμπίπτει μόνο στο άρθρο 11 και όχι πρωταρχικά στο άρθρο 13 που επιβάλλει την ανεμπόδιστη άσκηση της λατρείας.

Άλλωστε, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στο άρθρο 11, διευρύνει το δικαίωμα συνάθροισης για κάθε ανθρώπινο ον, ώστε να ισχύει και πέραν των πολιτών του κράτους. Εξάλλου, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει κατ’ επανάληψη κρίνει ότι το γεγονός ότι η δημόσια προσευχή γίνεται από πιστούς μειονοτικής θρησκείας δεν επαρκεί για να δικαιολογήσει περιορισμούς. Δηλαδή, σε συνταγματικό επίπεδο νομίζω ότι το ζήτημα είναι σαφές, οι κασιδιάρικες αιτιάσεις δεν έχουν καμιά βάση.

Πέρα από αυτό, ξεχνάμε ότι υπάρχουν στο λεκανοπέδιο πολλές χιλιάδες Έλληνες πολίτες μουσουλμανικού θρησκεύματος, είτε μειονοτικοί της Θράκης, είτε μουσουλμάνοι της Κω και της Ρόδου, είτε πολιτογραφημένοι μετανάστες, είτε Έλληνες που έχουν ασπαστεί το Ισλάμ. Απορώ ειλικρινά πώς αυτό το αναντίρρητο γεγονός ξέφυγε από τον δημοσιογράφο της ΝΕΤ. Θα μπορούσε να ρωτήσει τον κ. Κασιδιάρη, ώστε να δούμε τι θα απαντούσε —ακαδημαϊκό βέβαια το ενδιαφέρον, διότι είδαμε πιο πάνω ότι δεν υπάρχει κανένα συνταγματικό κώλυμα και σε δημόσιες προσευχές αλλοδαπών. Επίσης, ο δημοσιογράφος ξέχασε να ρωτήσει τον Κασιδιάρη αν το Σύνταγμα κατοχυρώνει το δικαίωμα στην αυτοδικία (διότι, κι αν ακόμα δεχτούμε ότι παράνομα γίνονται οι δημόσιες προσευχές, ασφαλώς δεν είναι αρμόδιοι οι χρυσαυγίτες για την τήρηση των νόμων, και μια τέτοια δήλωση σε άλλα κράτη μπορεί και να είχε δρομολογήσει διαδικασίες για την απαγόρευση της συμμορίας).

Όμως, επειδή στην εκπομπή της ΝΕΤ έγινε αναφορά και στην αρχαία Ελλάδα, και πάλι εντελώς λανθασμένα, ξεχάστηκε το γεγονός ότι στην αρχαία Ελλάδα και ναοί άλλων θεών ανεγείρονταν και τελετές γίνονταν. Για το θέμα αυτό είχα γράψει παλιότερα, με αφορμή το ψέμα του Άδωνη Γεωργιάδη, ότι δήθεν στην αρχαία Ελλάδα απαγορευόταν η ανέγερση ναών άλλων θεών και ότι μόνο με τη ρωμαιοκρατία επιτράπηκε. Ξεσηκώνω τρεις παραγράφους από το παλιό μου άρθρο:

Η Βένδις (ή Βενδίς με περισπωμένη) ήταν θρακική θεότητα που άρχισε να λατρεύεται επισήμως στην Αθήνα από τους Θράκες εμπόρους την εποχή του Περικλή. Στην εποχή του Πλάτωνα έχει πλέον οργανωμένη επίσημη λατρεία, με εορτές και πομπές στις οποίες συμμετείχαν επισήμως και οργανωμένα και Αθηναίοι πολίτες. Η Πολιτεία του Πλάτωνα (Πολιτεία 327Α-328Β) ξεκινάει με αναφορά στα Βενδίδεια, τη γιορτή προς τιμή της θρακικής αυτής θεότητας. Την εποχή του Αλεξάνδρου, το αθηναϊκό κράτος χρηματοδοτούσε τα έξοδα των Βενδιδείων, όπως φαίνεται από τα κατάστιχα της Ακρόπολης (δείτε εδώ στους στίχους 86-87)

Θα αντιτάξουν κάποιοι ότι η Βένδις δεν ήταν και τόσο ξένη, αφού οι Θράκες ήταν περίπου ελληνικό φύλο και αφού τη Βένδη κάποιοι την ταύτιζαν με την Άρτεμη. Δεν έχουν δίκιο, αλλά δεν θα προσπαθήσω να τους αντικρούσω, διότι έχω κι άλλο παράδειγμα, ακόμα πιο τρανταχτό. Πιο αιγυπτιακή θεότητα από την Ίσιδα γίνεται; Δεν γίνεται. Κι αν η λατρεία της Ίσιδας έγινε μια από τις σημαντικότερες λατρείες του ελληνικού κόσμου κατά την προχωρημένη ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, στην Αθήνα λατρευόταν από πολύ παλιότερα. Το ξέρουμε αυτό, επειδή το 333 π.Χ., όταν δίνεται σε εμπόρους από το Κίτιο της Κύπρου άδεια να ανεγείρουν ναό της Αφροδίτης στον Πειραιά, προστίθεται η φράση «καθάπερ καὶ οἱ Αἰγύπτιοι τὸ τῆς Ἴσιδος ἱερὸν ἵδρυνται» (εδώ, στο τέλος).

Δίνεται δηλαδή η άδεια στους Κιτιείς να ιδρύσουν ναό της Αφροδίτης, όπως ακριβώς έχουν οι Αιγύπτιοι ιδρύσει ναό της Ίσιδας. Επομένως, όχι απλώς δινόταν δικαίωμα σε ξένους να ιδρύουν ναούς για ξένες θεότητες, αλλά αυτό στη συνέχεια δηλωνόταν χωρίς καμιά φόρτιση, σαν κάτι το καθημερινό –μπορούμε όχι αβάσιμα να υποθέσουμε ότι θα υπήρχαν και πολλές άλλες τέτοιες περιπτώσεις.

Αλλά και στη Βασιλεύουσα, στη βυζαντινή Κωνσταντινούπολη, τζαμιά υπήρχαν από τον 8ο αιώνα, για να τελούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα οι Άραβες ταξιδιώτες και μέτοικοι. Η πρώτη αναφορά σε κείμενο είναι στον Πορφυρογέννητο: ὁ Μάσαλμας͵ ὁ κατὰ Κωνσταντινουπόλεως ἐκστρατεύσας͵ οὗτινος καὶ δι΄ αἰτήσεως ἐκτίσθη τὸ τῶν Σαρακηνῶν μαγίσδιον ἐν τῷ βασιλικῷ πραιτωρίῳ. Μαγίσδιον, συχνότερα μασγίδιον, είναι το αραβικό masjid, το τέμενος, το τζαμί. Εκστράτευσε εναντίον της Πόλης ο Μασάλμας, που είναι ο Maslamah στα αραβικά, πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη ανεπιτυχώς, κι όταν αποκρούστηκε η επίθεση ζήτησε από τον αυτοκράτορα των Ρωμαίων να ιδρυθεί τέμενος για τους ομοπίστους του -κι ο νικητής αυτοκράτορας, ο Λέων Ίσαυρος πρέπει να ήταν, δέχτηκε και άνοιξε το τζαμί.

Όταν αυτός ο τόπος έβγαζε φιλόσοφους και αυτοκράτορες, ήταν ανοιχτόκαρδος και φιλικός προς το διαφορετικό, τώρα που βγάζει Κασιδιάρηδες γίναμε φοβικοί.