[ΑπΚ] 6ε. Το Επιχείρημα της Λεπτομερούς Ρύθμισης

Τη δεύτερη μορφή του επιχειρήματος μπορούμε να την ξεφορτωθούμε εύκολα. Είναι γεγονός ότι η ζωή όπως τη γνωρίζουμε, τουλάχιστον οι περίπλοκες μορφές της, όπως οι άνθρωποι, δεν θα υπήρχαν αν οι συνθήκες ήταν πολύ διαφορετικές (αν και κάποιες περιβαλλοντικές παράμετροι δεν είναι τόσο ευαίσθητες όσο νομίζουν κάποιοι ένθεοι· για παράδειγμα κάποιοι δηλώνουν πως θα παγώναμε ή θα βράζαμε αν η τροχιά της Γης διαφοροποιούνταν κατά μερικά χιλιόμετρα, μη γνωρίζοντας πως η τροχιά της Γης είναι έλλειψη, οπότε η απόσταση Γης-Ήλιου αλλάζει μέχρι και 5 εκατομμύρια χιλιόμετρα στη διάρκεια ενός έτους). Ωστόσο, αυτό δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει. Κοιτάζοντας το σύμπαν, βλέπουμε έναν τεράστιο αριθμό σημείων που είναι τελείως εχθρικά για εμάς: κόσμοι που λούζονται στη θερμότητα και τη ραδιενέργεια που εκπέμπουν τα άστρα τους, κόσμοι σκοτεινοί και παγωμένοι από το ψύχος του διαστήματος, κόσμοι που διαρκώς σείονται από ηφαίστεια, κόσμοι που διαρκώς βομβαρδίζονται από μετεωρίτες, κόσμοι που δεν διαθέτουν τις κατάλληλες χημικές ενώσεις για να συντηρήσουν μορφές ζωής όπως της Γης. Μας κάνει εντύπωση, λοιπόν, που η ζωή εμφανίστηκε εδώ και όχι εκεί; Μας κάνει εντύπωση που ζούμε στη Γη και όχι σε εκείνα τα μέρη; Φυσικά και όχι. Ζούμε εκεί που μπορούμε να ζήσουμε. Θα ήταν πολύ πιο θαυμαστό και ενδεικτικό υπερφυσικής παρέμβασης αν οι άνθρωποι εμφανίζονταν σε έναν πλανήτη με περιβάλλον που δεν θα μπορούσε να μας συντηρήσει. (ΣτΜ: Αυτή είναι η Ασθενής Ανθρωπική Αρχή)

Η κοσμολογική εκδοχή του επιχειρήματος του λεπτομερούς σχεδιασμού είναι πιο εκλεπτυσμένη, αλλά όχι και δύσκολο να καταρριφθεί. Το κλειδί είναι να αναγνωρίσουμε πως κάθε βήμα σ’ αυτόν το συλλογισμό εδράζεται σε υποθέσεις που δεν στηρίζονται από στοιχεία, οπότε, απουσία αυτών, το επιχείρημα καταρρέει.

Για παράδειγμα: Πώς γνωρίζουν οι υποστηρικτές του επιχειρήματος πόσες από αυτές τις σταθερές θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εμφάνιση ζωής; Ίσως να μην υπήρχε ζωή όπως την ξέρουμε εμείς, αλλά αυτό δεν αποδεικνύει ότι δεν θα υπήρχε καθόλου ζωή άλλης μορφής. Ίσως τα περισσότερα σύμπαντα που θα προέκυπταν αλλάζοντας τις σταθερές να μπορούσαν να συντηρήσουν κάποιου είδους περίπλοκη ζωή, ακόμα κι αν θα ήταν πολύ διαφορετική από αυτή στην οποία είμαστε συνηθισμένοι. Οι υποστηρικτές του επιχειρήματος του λεπτομερούς σχεδιασμού προϋποθέτουν ότι μόνο ένα σετ τιμών μπορούν να οδηγήσουν σε έλλογη ζωή οποιουδήποτε είδους, αλλά δεν είναι δυνατόν να το γνωρίζουν αυτό.

Επιπλέον, πώς γνωρίζουν οι υποστηρικτές του επιχειρήματος αυτού ότι όλες οι πιθανές εναλλακτικές των τιμών γι’ αυτές τις σταθερές είναι εξ ίσου πιθανές ή ότι θα μπορούσαν καν να διαφέρουν; Οι υποστηρικτές του επιχειρήματος του λεπτομερούς σχεδιασμού υποθέτουν πως οι τρέχουσες τιμές επελέγησαν τυχαία από άπειρες ή πάρα πολλές εναλλακτικές, αλλά δεν είναι δυνατόν να το γνωρίζουν αυτό. Πράγματι, σε κάποιες περιπτώσεις γνωρίζουμε πως αυτό δεν είναι αληθές. Κάποιες φυσικές σταθερές είναι αλληλοεξαρτώμενες, οπότε όταν αλλάζει η μία, αλλάζουν και οι άλλες (π.χ. σύμφωνα με αυτό το Άρθρο του Μήνα στο Talk.Origins, η επιτρεπτότητα του κενού, η διαπερατότητά του και η ταχύτητα του φωτός στο κενό αλληλοεξαρτώνται με τέτοιον τρόπο). Είναι πολύ πιθανό, καθώς προοδεύει η φυσική, αυτή η ενοποίηση να συνεχιστεί, και να ανακαλύψουμε και άλλες τέτοιες βαθύτερες αλληλεπιδράσεις. Μία πλήρης Θεωρία Ενοποίησης, το όνειρο των φυσικών, μπορεί να μας δείξει πως τα πράγματα είναι έτσι επειδή δεν θα μπορούσαν να είναι αλλιώς.

Τέλος, πώς γνωρίζουν οι υποστηρικτές του επιχειρήματος ότι υπήρχε μόνο μια ευκαιρία επιτυχίας; Πού βασίζονται όταν υποθέτουν πως το σύμπαν που παρατηρούμε αποτελεί το σύνολο της ύπαρξης; Υποθέσεις (με την επιστημονική έννοια) πολλαπλών συμπάντων ή παράλληλων συμπάντων υπάρχουν πολλές στους κύκλους της αστροφυσικής. Φυσικά, αν υπάρχουν χιλιάδες ή εκατομμύρια σύμπαντα, όλα με ελαφρώς διαφορετικές φυσικές σταθερές, δεν είναι παράδοξο πάλι που βρισκόμαστε στο σύμπαν που μπορεί να μας συντηρήσει αντί για κάποιο όπου δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε. Αυτό είναι παρόμοιο με την απάντηση στην πλανητική λεπτομερή ρύθμιση που συζητήσαμε παραπάνω.

Όπως είδαμε, δεν υπάρχει κανένας καλός λόγος για να υποπτευόμαστε πως το σύμπαν είναι λεπτομερώς ρυθμισμένο. Αλλά σκεφτείτε κι αυτό: ακόμα και να ήταν λεπτομερώς ρυθμισμένο, πώς γνωρίζουμε ότι αυτό έγινε με γνώμονα τους ανθρώπους; Οι άνθρωποι έχουμε μια ιστορικά βεβαιωμένη τάση να θεωρούμε τους εαυτούς μας το κέντρο της δημιουργίας, κάτι το οποίο έχει καταρριφθεί πολλές φορές (ΣτΜ: π.χ. ότι η Γη είναι το κέντρο του σύμπαντος επειδή μένουμε εμείς επάνω, κ.λπ.). Τι μας κάνει να νομίζουμε ότι είναι η κορύφωση της δημιουργίας, ή ότι η δημιουργία μας ήταν εσκεμμένη; Ίσως ο δημιουργός να θεωρούσε πως τα αστέρια είναι όμορφα και έφτιαξε ένα σύμπαν γεμάτο από δαύτα και δεν έχει καν προσέξει ότι έχουν αρχίσει να συμβαίνουν ενδιαφέροντα πράματα στη σκόνη που τα περιβάλλει. Ή μπορεί να ήθελε ο δημιουργός να πλάσει ζωή, αλλά δεν τον ενδιέφερε η ανθρώπινη ζωή. Όταν κάποτε ρώτησαν τον εξελικτικό βιολόγο J.B.S. Haldane τι μπορούσε να συμπεράνει για την προσωπικότητα του δημιουργού μελετώντας την πλάση, εκείνος φέρεται να απάντησε: “Λατρεύει τα σκαθάρια”.