[Κπκ] 2ι. Κέλσος

Αρθρογράφος: Ebonmuse
Μετάφραση: Evan T

Η ενότητα αυτή έχει προστεθεί για πληρότητα από τον μεταφραστή και δεν αποτελεί τμήμα του αρχικού κειμένου του Ebonmuse.

Ο Κέλσος ήταν ένας Έλληνας φιλόσοφος του 2ου αι. και έγραψε την πρώτη ολοκληρωμένη επίθεση κατά του πρώιμου Χριστιανισμού γύρω στο 170 Κ.Ε. Αν και το έργο αυτό, με τίτλο “Λόγος Αληθής”, δεν σώζεται αυτούσιο, ένα μεγάλο μέρος του σώζεται στο βιβλίο-απάντηση του Ωριγένη “Κατά Κέλσου”, το οποίο και συνέγραψε γύρω στο 245 Κ.Ε. (μετά από άλλα 70 χρόνια).

Γενικά οι ερευνητές θεωρούν πως ο Ωριγένης μετέφερε ικανοποιητικά τα λεγόμενα του Κέλσου και δεν τον παραποίησε (ίσως από τις πιο σπάνιες περιπτώσεις στην αρχαία γραμματεία). Λόγω της καλής γνώσης που είχε ο συγγραφέας για την αιγυπτιακή αλλά και εβραϊκή θρησκεία, θεωρείται πως το βιβλίο του γράφτηκε στην Αλεξάνδρεια.

Μπορούμε να θεωρήσουμε τον Κέλσο αξιόλογη ιστορική πηγή για την ιστορικότητα του Ιησού; Προφανώς όχι. Είναι φανερό πως ο Κέλσος έγραψε το βιβλίο του με γνώμονα τις πεποιθήσεις των Χριστιανών, οι οποίοι σαφώς πίστευαν εκείνη την εποχή ότι ο Ιησούς ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Σίγουρα δεν θα είχε κανένα λόγο να το υποψιάζεται καν, δεδομένου πως ήδη είχε αρχίσει να αναδύεται και εβραϊκός αντίλογος. Ούτως ή άλλως δεν θα ήταν σε θέση να διενεργήσει προσωπικά έλεγχο στην περιοχή της Ιουδαίας μετά από εκατό χρόνια και ούτε θα τον ενδιέφερε, αφού το έργο του επικεντρώνεται κυρίως στις φιλοσοφικές προεκτάσεις του Χριστιανισμού και τη σχέση του με τον Ιουδαϊσμό.

Ο Κέλσος αναφέρεται ελάχιστα σε λεπτομέρειες για τη ζωή του Ιησού και όταν το κάνει προτείνει ουσιαστικά εύλογες εναλλακτικές στους χριστιανικούς ισχυρισμούς. Για παράδειγμα, αντί να πει πως ο Ιησούς δεν έκανε θαύματα, αναζητά μια πιο λογική εξήγηση με βάση τα δεδομένα της εποχής:

Κατηγορεῖ καὶ τοῦ σωτῆρος, ὡς γοητείᾳ δυνηθέντος ἅ ἔδοξε παράδοξα πεποιηκέναι καὶ προϊδόντος ὅτι μέλλουσι καὶ ἄλλοι τὰ αὐτὰ μαθήματα ἐγνωκότες ποιεῖν τὸ αὐτό, σεμνυνόμενοι τῷ Θεοῦ δυνάμει ποιεῖν· οὕστινας ἀπελαύνει τῆς ἐαυτοῦ πολιτείας ὁ Ἰησοῦς.

Κατά Κέλσου, Βιβλίο Ι, κεφ. 6

Ο Ιησούς δεν έκανε θαύματα, μας λέει, αλλά ταχυδακτυλουργικά κόλπα τα οποία παρουσίαζε ως καμωμένα με τη δύναμη του Θεού.

Αργότερα αναφέρει πως ο Ιησούς ήταν νόθος γιος μιας γυναίκας ενός χτίστη και ενός στρατιώτη ονόματι Πάνθηρα, που κατέληξε στην Αίγυπτο, επειδή την έδιωξε ο άντρας της. Εκεί έμαθε ο Ιησούς να κάνει ταχυδακτυλουργικά κόλπα και με αυτά τα μέσα αναγόρευσε τον εαυτό του σε θεό.

Ὀνειδίζει δ’ αὐτῷ καὶ ἐπὶ τῷ ἐκ κώμης αὐτὸν γεγονέναι Ἰουδαϊκής καὶ ἀπὸ γυναικὸς ἐγχωρίου καὶ πενιχρᾶς καὶ χερνήτιδος. Φησὶ δ’ αὐτὴν καὶ ὑπὸ τοῦ γήμαντος, τέκτονος τὴν τέχνην ὄντος, ἐξεῶσαι, ἐλεγθεῖσαν ὡς μεμοιχευμένην. Ἐκβληθεῖσα ὑπὸ τοῦ ἀνδρὸς καὶ πλανωμένη ἀτίμως σκότιον ἔτεκεν ἀπό τινος στρατιώτου Πάνθηρος τοὔνομα τὸν Ἰησούν· οὖτος διὰ πενίαν εἰς Αἴγυπτον μισθαρνήσας κἀκεῖ δυνάμεών τινων πειραθείς, ἐφ’ αἷς Αἰγύπτιοι σεμνύνονται, ἐπανῆλθεν ἐν ταῖς δυνάμεσι μέγα φρονῶν, καὶ δι’ αὐτὰς θεὸν αὑτὸν ἀνηγόρευσε.

Κατά Κέλσου, Βιβλίο Ι, κεφ. 32

Ειδικά αυτό το κομμάτι είναι πολύ ενδιαφέρον γιατί παρουσιάζει μια ομοιότητα με αναφορές στο Ταλμούδ, μόνο που εκεί με όνομα παρεμφερές με το “Πάνθηρας” εμφανίζεται η μητέρα του Ιησού. Προσωπικά θεωρώ πιθανότερο η φήμη να ξεκίνησε στο Ισραήλ και το εβραϊκό “Πάντιρα” να παρερμηνεύτηκε ως “Πάνθηρας” όταν άρχισε να κυκλοφορεί και σε ρωμαϊκούς κύκλους.

Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.