[Κπκ] 2ια. Γαληνός εκ Περγάμου

Τα παρακάτω δύο χωρία ήταν τα μόνα που μπόρεσα να επιβεβαιώσω, και είναι από το έργο “Περί σφυγμού”, όπου ο Γαληνός γράφει:

Multo certe praestaret aliquam apponere, si non firmam demostrationem, at rationem sufficientem sermoni de octo qualitatibus, ut ne quis initio statim, quasi in Moysi et Christi scholam impingat, leges audiat nulla constitutas demonstratione, id que ubi minime deceat.

Έχω πολλά να προσθέσω, αλλά τουλάχιστον να καθορίσω μερικά, αν όχι να τα αποδείξω απόλυτα, και να κάνω μια συζήτηση για τις οκτώ ιδιότητες διαποτισμένη με λογική, ώστε να μην ακούει αναπόδεικτους νόμους και εκεί που είναι λιγότερο κατάλληλο, λες και έχει μπει στη σχολή του Μωυσή και του Χριστού.

De Pulsuum Differentiis, Βιβλίο II, κεφ. 3, (σελ. 209C)

Ομοίως στο 3ο βιβλίο ο Γαληνός γράφει:

Citius enim Moysi asseclae et Christi decedant de sua disciplina, quam qui sectis sunt addicti et consecrati, medici et philosophi. Itaque ego moriens statui magnas et importunas ineptias lucrari, de nulla re cum illis disputando.

Πιο γρήγορα θα εγκατέλειπαν οι ακόλουθοι του Μωυσή και του Χριστού τη διδασκαλία τους, παρά οι γιατροί και οι φιλόσοφοι τις σχολές τους στις οποίες είναι αφοσιωμένοι και προσκολλημένοι.

De Pulsuum Differentiis, Βιβλίο III, κεφ. 2, (σελ. 235Α)

Ολόκληρο το έργο του Γαληνού υπάρχει μεν στο ίντερνετ, αλλά μόνο στα Λατινικά, ενώ υπάρχει ελάχιστη μνεία των τμημάτων που σώζονται μόνο στα Αραβικά. Οι μοναδικές αναφορές που βρήκα ήταν από το βιβλίο του R. Walzer “Galen on Jews and Christians” (Oxford University Press, 1949) όπως αναφέρονται στην ιστοσελίδα του Roger Pearse, στο Tertullian Project.

Στα Αραβικά σώζονται τα παρακάτω χωρία, τα οποία και δεν μπορώ να σας μεταφέρω στο πρωτότυπο (μεταφρασμένα από την αγγλική μετάφραση του Walzer, όπου δεν διευκρινίζεται):

Αν είχα κατά νου ανθρώπους που δίδασκαν τους μαθητές τους με τον ίδιο τρόπο όπως οι ακόλουθοι του Μωυσή και του Χριστού —γιατί τους διατάσσουν να δέχονται τα πάντα με την πίστη— δεν θα έπρεπε να σας είχα δώσει έναν ορισμό.

“Εἰς τὸ πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον”, De Libris Propriis XIV
(Σώζεται στο έργο του Ibn Abi Usaibiah “Ιστορία των Ιατρών” κεφ. 5,
ο οποίος μεταφέρει τα λόγια του Hunain ibn Ishaq)

Τα παρακάτω αποσπάσματα προέρχονται από αραβικά αποσπάσματα του βιβλίου “Πλατωνικῶν διαλογων συνόψεις” (De Libris Propriis XIV):

Ο Γαληνός […] λέει στο τέλος της σύνοψής του της Πολιτείας του Πλάτωνα: “Στη θρησκευτική κοινότητα των ακολούθων του Χριστού υπάρχουν ιδιαίτερα αξιόλογοι άνθρωποι που συχνά πράττουν σύμφωνα με την άριστη αρετή· και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στους άνδρες, αλλά και στις γυναίκες τους”. Και βλέπω πως τους θαυμάζει για την αρετή τους και παρόλο που είναι άνδρας που η θέση του είναι γνωστή και η αντίθεσή του στον Ιουδαϊσμό και το Χριστιανισμό είναι προφανής και ξεκάθαρη σε όλους όσους έχουν διαβάσει τα βιβλία του και ξέρουν τι γράφει εκεί μέσα, παραταύτα δεν μπορεί να αρνηθεί τον εξαίρετο χαρακτήρα που επιδεικνύουν στις ενάρετες δραστηριότητές τους.

Σώζεται στο έργο του Abu Ali Isa ibn Ishaq ibn Zura (1008 ΚΕ)
“Περί των κυρίων σημείων συζήτησης μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων”

Αποδείξεις πως ο Χριστός έζησε αρκετό καιρό πριν τον Γαληνό περιέχονται στο ακόλουθο χωρίο από τον σχολιασμό του Γαληνού για την Πολιτεία του Πλάτωνα: “Από αυτό μπορούμε να κατανοήσουμε πως οι άνθρωποι που λέγονται Χριστιανοί βασίζουν την πίστη τους σε σημεία και θαύματα. Επίσης, κάποιες φορές, επιδεικνύουν συμπεριφορές που υιοθετούν οι φιλόσοφοι· διότι η αφοβία του θανάτου και του επέκεινα δεν είναι κάτι που βλέπουμε κάθε μέρα. Το ίδιο ισχύει και για την αποχή από τη συνουσία. Κάποιοι από αυτούς, και άνδρες και γυναίκες, περνούν όλη τη ζωή τους χωρίς συνουσία. Υπάρχουν άτομα μεταξύ τους που έχουν τόσο αυτοέλεγχο με το φαγητό και το ποτό και που επιδιώκουν τόσο τη δικαιοσύνη, ώστε δεν υστερούν σε σχέση με εκείνους που έχουν ως τρόπο ζωής τη φιλοσοφία”.

Σώζεται στο έργο του Ibn Abi Usaibiah (1270 ΚΕ)
που μεταφέρει τα λόγια του προγενέστερου `Ubayd Allāh ibn Jibrā`īl

Ceterum Galenum post Christum dominum natum floruisse argumento sunt illius in Commentario Libri, De Republica Platonis haec verba: Novimus gentem illam, quae Christiani nuncupantur religionem suam in parabolis et miraculis constituisse. Cernimus praeterea illos Philosophis in morum disciplina minime cedere: caelibatum, uti et complures eorum mulieres, excolere; in cibo, potuque parsimoniam amare; in jejuniis et orationibus assiduos esse; laedere neminem: adeo ut virtutum et studio, et exercitatione Philosophos longe superaverint.

Ωστόσο ο Γαληνός έγινε σπουδαίος αφότου γεννήθηκε ο Κύριός μας ο Χριστός και έγραψε αυτά τα λόγια στα βιβλία σχολίων του για την Πολιτεία του Πλάτωνα: “Γνωρίζουμε πως για εκείνη την ομάδα που λέγονται Χριστιανοί η θρησκεία τους αποτελείται από παραβολές και θαύματα. Τους βλέπουμε σε αυτοσυγκράτηση να μην υστερούν σε σχέση με τους φιλοσόφους: ασκούν την αγαμία, πολλοί από αυτούς όντας γυναίκες· στο φαγητό αγαπούν τον περιορισμό· δεν σταματούν ποτέ να προσεύχονται και να νηστεύουν· δεν κάνουν κακό σε κανέναν· τόσο πολύ που ξεπερνούν σε αρετή και ζήλο και άσκηση τους φιλοσόφους.”

Σώζεται στο έργο του Ibn al-Qifti “Ιστορία Λογίων Ανθρώπων” (1227 ΚΕ)
σε λατινική μετάφραση του Casiri (Leipzig, 1903)

Και στον καιρό του ο Γαληνός άνθισε […] και είπε στην ανάλυσή του, του βιβλίου “Φαίδων” [μάλλον λάθος του συγγραφέα] του Πλάτωνα: “Έχουμε δει αυτούς τους ανθρώπους που λέγονται “Ναζραγιέ” [=Ναζαρηνοί], οι οποίοι βασίζουν την πίστη τους σε θείες ενδείξεις και θαύματα και δεν είναι σε σοφία κατώτεροι από εκείνους που είναι πραγματικοί φιλόσοφοι. Γιατί αγαπούν την αγνότητα και διαρκώς νηστεύουν και αποφεύγουν με ζήλο να κάνουν το κακό, και υπάρχουν μεταξύ τους κάποιοι που ποτέ στη ζωή τους δεν έχουν εμπλακεί σε σαρκική συνουσία. Εγώ λέω πως αυτό είναι ένα σημάδι της μοναστικής ζωής που έγινε δημοφιλής στα εκατό χρόνια μετά την Ανάληψη του Κυρίου μας”.

Σώζεται στο έργο του Bar Hebraeus (μέσα 13ου αι.) “Συριακό Χρονικό”
(έχει μεταφραστεί και στα λατινικά το 1663 ως “Historia Compendosia Dynastiarum”)

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να παρακολουθήσουν αποτελεσματικά ένα επιχείρημα· για αυτό χρειάζονται παραβολές και ωφελούνται από αυτές, και αυτός [ο Γαληνός] κατανοεί με τις παραβολές ιστορίες ανταμοιβών και τιμωριών σε μια μελλοντική ζωή —όπως βλέπουμε και τώρα τους ανθρώπους που αποκαλούνται Χριστιανοί να βασίζουν την πίστη τους σε παραβολές [και θαύματα], ωστόσο κάποιες φορές συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο [όπως εκείνοι που φιλοσοφούν]. Διότι η περιφρόνησή τους για τον θάνατο [και το επέκεινα] είναι προφανής σε εμάς κάθε μέρα και ομοίως η συγκράτησή τους στη συγκατοίκηση. Γιατί δεν περιλαμβάνουν μόνο άνδρες, αλλά και γυναίκες που αποφεύγουν να συγκατοικούν για όλη τη ζωή τους. Και περιλαμβάνουν επίσης άτομα που, με αυτοσυγκράτηση και αυτοέλεγχο σε ζητήματα τροφής και πιοτού και με την έντονη αναζήτηση της δικαιοσύνης, έχουν αποκτήσει ανάστημα όχι μικρότερο από εκείνο των γνήσιων φιλοσόφων.

Σώζεται στο έργο του Abu’l Fida “Ακριβής Ιστορία της Ανθρωπότητας” III,3

Είναι προφανές πως όλα τα χωρία, αν και άφθονα, δεν υποστηρίζουν την ιστορικότητα του Ιησού, αλλά σχολιάζουν αποκλειστικά τους Χριστιανούς της εποχής του Γαληνού. Γιατί τότε η αναφορά του Γαληνού από απολογητές; Υποθέτω πως οφείλεται στη μεγάλη φήμη του Γαληνού ως σπουδαίου ιατρού. Δεν είναι και καινούριο αυτό. Δείτε το παραπάνω απόσπασμα του Bar Hebraeus που προσπαθεί να παρουσιάσει τον Γαληνό όχι απλά ως φιλικό προς τους Χριστιανούς, αλλά ως Χριστιανό τον ίδιο.

Είναι εξίσου προφανές πως ο Γαληνός, αν και είχε σε εκτίμηση τον χαρακτήρα των Χριστιανών, δεν σεβόταν διόλου τη μεθοδολογία με την οποία προέκυπταν οι πεποιθήσεις τους· την τυφλή πίστη δηλαδή, και τη λοιδορεί εμμέσως πλην σαφώς. Αλλού κοροϊδεύει ξεκάθαρα το “ο Θεός το είπε, ο Θεός το διέταξε”, με το οποίο νομοθέτησε ο Μωυσής.

Εν τέλει, ο Γαληνός έχει πάρα πολλά να μας πει για τους Χριστιανούς της εποχής του, αλλά τίποτα για τον ίδιο τον Ιησού, στο ίδιο μοτίβο με όλους τους συγγραφείς που αναφέρονται στον Ιησού κατά τον 2ο αιώνα.