Περί ανεκτικότητας

Τρίτη, 30 Απριλίου 2013

Θέλω να πιστεύω ότι ως άθεος δεν προκαλώ στην καθημερινότητά μου, τουλάχιστον δεν προκαλώ επίτηδες. Δεν θα πάω να πιάσω τους πιστούς που γνωρίζω και να τους κάνω κήρυγμα ότι αυτά που πιστεύουν είναι μπούρδες, αν όμως βρεθώ σε μια συζήτηση θα πω τη γνώμη μου ξεκάθαρα και χωρίς να την ωραιοποιήσω για να μην παρεξηγηθεί κάποιος. Δεν θα επιβάλλω στον άλλον τι και πώς θα φάει, τι και πώς θα πιει, τι και πώς θα φορέσει, αλλά παράλληλα θα απαιτήσω να μην προσπαθούν οι άλλοι να επιβάλλουν τις προτιμήσεις τους σε μένα.

Έχω γνωρίσει πολλούς πιστούς (χριστιανούς, μιας και είναι η πλειοψηφία στην Ελλάδα), κυρίως νεαρούς σε ηλικία, οι οποίοι δηλώνουν ότι ακριβώς έτσι συμπεριφέρονται και αυτοί. Λένε ότι είναι ανοιχτόμυαλοι και όχι φανατικοί, ότι δεν έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα με τους αλλόθρησκους/άθρησκους/άθεους και ότι δε θέλουν να επιβάλλουν τα πιστεύω τους σε κανέναν. Δυστυχώς όμως, συχνά ανακαλύπτω πως αυτά ισχύουν στη θεωρία και μόνο, γιατί στην πράξη, όταν δηλαδή γνωρίσουν πραγματικά κάποιον διαφορετικό, με κάποιον μαγικό τρόπο όλα ανατρέπονται.

Δεν μπορείς να λες ότι είσαι ανοιχτόμυαλος και ταυτόχρονα να κατακρίνεις τον άλλον που δεν ακολουθεί το τυπικό της δικής σου θρησκείας, όσο διαδεδομένη ή “επικρατούσα” κι αν είναι αυτή. Θα φέρω ένα παράδειγμα που μου συμβαίνει κάθε μα κάθε χρόνο στο γραφείο που εργάζομαι. Οι συνάδελφοί μου ξέρουν τις πεποιθήσεις μου, έχει τύχει να συζητήσουμε και δεν έχει δημιουργηθεί κάποιο πρόβλημα στην καθημερινότητά μας, παρόλο που μερικοί είναι αρκετά θρήσκοι. Τη Μεγάλη Εβδομάδα όμως που τρώω κανονικά κρέας, όλο και κάποιοι θα βρεθούν που θα πουν κάτι, από αποδοκιμαστικά ή ειρωνικά σχόλια μέχρι έντονες παρατηρήσεις: “Μα καλά, τρως συκώτι Μεγάλη Τρίτη; Είπαμε δεν πιστεύεις, αλλά όχι κι έτσι!” Προφανώς μέχρι τη συγκεκριμένη στιγμή δεν είχαν συνειδητοποιήσει τι σημαίνει το ότι είμαι άθεος και σοκαρίστηκαν που είδαν κάτι εντελώς διαφορετικό απ’ αυτούς και τον περίγυρό τους. Όλες οι δηλώσεις ανωτερότητας και οι ανοιχτοί ορίζοντες πήγαν περίπατο κι αυτομάτως έγινα ο κακός της υπόθεσης, ο άπιστος που δε σέβεται τη θρησκεία ή έστω τις παραδόσεις της χώρας του.

Άλλη περίπτωση κατά την οποία οι συγκεκριμένοι “ανοιχτόμυαλοι” πιστοί δέχονται το ίδιο σοκ είναι οι γιορτές. Χριστούγεννα ή Πάσχα – ευτυχώς δεν έχω ονομαστική εορτή – όταν μου ευχηθούν, αντεύχομαι στον κόσμο “Καλές γιορτές” και “Χρόνια πολλά”. Έχει τύχει όμως να δεχτώ και πάλι παρατηρήσεις από γνωστούς (για αγνώστους δεν το συζητάω) “Δε λέμε χρόνια πολλά, λέμε αληθώς ανέστη/καλά χριστούγεννα”. Κάτσε, ρε φίλε. Ξέρεις ότι είμαι άθεος, παρ’ όλ’ αυτά μου εύχεσαι για κάτι στο οποίο δεν πιστεύω. Καταλαβαίνω ότι έτσι έχεις συνηθίσει, και σου απαντάω ευγενικά αντί να αρχίσω τις παρατηρήσεις ή/και το σαρκασμό. Και μετά απ’ αυτό μου κάνεις παρατήρηση εσύ, ο προοδευτικός, ο δεν-έχω-πρόβλημα-με-το-διαφορετικό; Προφανώς έχεις, και μάλιστα μεγάλο πρόβλημα που δεν είμαι σαν εσένα.

Θα το καταλάβαινα, αν επρόκειτο για τίποτε θεούσες θείτσες, που έχουν μείνει κολλημένες στη δεκαετία του ’50 και δεν έχουν βγει ποτέ από το χωριό τους. Αλλά μιλάμε για άτομα νέα, μορφωμένα, σπουδαγμένα, που έχουν ταξιδέψει κι έχουν έρθει σε επαφή με άλλο κόσμο και υποτίθεται έχουν ανοίξει λίγο οι ορίζοντές τους. Μιλάμε για άτομα που δεν θα τα χαρακτήριζες χριστιανοταλιμπάν, που δεν πιστεύουν με την Αγία Γραφή στο χέρι αλλά σε πιο λάιτ βαθμό, που συμβαδίζουν με τα ήθη της εποχής (π.χ. έχουν προγαμιαίες σχέσεις). Και αυτά τα άτομα σοκάρονται εμφανώς όταν βλέπουν κάποιον να μην ακολουθεί τα πατροπαράδοτα χριστιανορθόδοξα ήθη και έθιμα, παρόλο που στη θεωρία και στην κουβέντα είναι άνετοι με το όλο θέμα της μη-πίστης ή της διαφορετικότητας εν γένει.

Όλη αυτή η συμπεριφορά τέτοιων ατόμων είναι, κατά τη γνώμη μου, ένας από τους λόγους που υπάρχουν άθεοι οι οποίοι δεν εκδηλώνουν δημόσια τις πεποιθήσεις τους, αλλά αντίθετα υποκρίνονται ότι είναι πιστοί. Σίγουρα υπάρχουν και οι εμφανώς ρατσιστές, αυτοί που όταν ακούσουν απλά τη λέξη άθεος θα κόψουν κάθε επαφή μαζί σου ή θα προσπαθήσουν να σε πάνε για εξορκισμό, αλλά αυτοί αφενός είναι ένα ελάχιστο ποσοστό του πληθυσμού και αφετέρου είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι ώστε να μην έχεις σχέσεις μαζί τους. Το πρόβλημα είναι οι άλλοι, αυτοί που κατά βάθος είναι ταλιμπάν και δεν το ξέρουν, αυτοί που ενώ στη θεωρία είναι ανεκτικοί, στην πράξη σού υπενθυμίζουν διαρκώς με διάφορα “αθώα” σχόλια και παρατηρήσεις ότι είσαι κάτι διαφορετικό απ’ αυτούς και ότι δεν αισθάνονται άνετα με αυτό. Φυσικά και τα παραπάνω μπορούν κάλλιστα να επεκταθούν σε οποιαδήποτε μορφή διαφορετικότητας, όχι μόνο στις θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά και σε σεξουαλικό προσανατολισμό, καταγωγή, χρώμα δέρματος, κ.λπ.

Γνώμη μου είναι ότι η αλλαγή θα έρθει μόνο μέσα από την παιδεία και την τριβή με το διαφορετικό. Το να κρύβεσαι και να προσποιείσαι τον πιστό δεν ωφελεί κανέναν, ίσα-ίσα που καθυστερεί την αποδοχή. Οι άνθρωποι που περιέγραψα, όσο περισσότερο νομίζουν ότι όλοι είναι σαν κι αυτούς, τόσο περισσότερο θα εκπλήσσονται και θα σοκάρονται όταν θα βλέπουν το διαφορετικό. Δεν είμαστε πολίτες δεύτερης κατηγορίας ώστε να συμβιβαζόμαστε πάντα εμείς και να προσέχουμε να μη σοκάρουμε ή πληγώνουμε τους πιστούς. Αν αυτοί δεν αντέχουν τη διαφορετικότητα και προσβάλλονται όταν κάποιος δε νηστεύει ή δε βαφτίζει το παιδί του, πρόβλημά τους. Εμείς είμαστε εδώ κι εδώ θα μείνουμε!

Συνέχεια…