«Τους κατηγοράμε και τους βοάμε: λέτε ψέματα. Δεν είναι αυτό το ’21. Το Πατριαρχείο το αφόρισε. Οι πρόκριτοι και οι ιεράρχες το χλεύασαν. Ο Καποδίστριας του γύρισε της πλάτες του. Ο Κοραής ‘μας’ το μυκτήρισε. Ο Καραντζάς, ο Μαυροκορδάτος και ο Ιγνάτιος το ξεπούλαγαν στους ξένους. Χώρια οι Νέγρηδες και οι Κωλέττηδες, χώρια ο Κιουταχής και ο Ιμπραΐμης. Η κατατρεμάρα του δε λέγεται».
Μας μιλάει λοιπόν ο Σκαρίμπας για μια εθνικο-κοινωνική επανάσταση, μοναδική στην ιστορία, η οποία, όπως όλες οι κοινωνικές επαναστάσεις κατά τη γνώμη του, απέτυχε.
«Το είπα και το ξαναλέω: το ’21 δεν ήταν όμοιο με καμιά επανάσταση του κόσμου. Το ότι, παρά τον Μέτερνιχ και το Συνέδριο της Βιέννης, παρά τον Ιμπραήμ και τον Ιγνάτιο, παρά τον Κοραή και τον Βρυώνη, παρά την αντίδραση του ιερατείο και των προκρίτων, μπόρεσε και να εκραγεί και να σταθεί, αυτό δεν ήταν θαύμα, γιατί το θαύμα είναι μια παραβίαση της φυσικής διαδικασίας της ύλης, πράγματα της δικαιοδοσίας των αγίων μας. Το ’21 ήταν μια εθνικο-κοινωνική επανάσταση, πρώτη και η τελευταία της Ιστορίας. Χτύπησε τον Κιουταχή και τον Δράμαλη, όσο και τον ντόπιο τσορμπατζή και τον δυνάστη. Αποθέωσε τον Κανάρη, ενώ κατέλαβε την Καγκελαρία της Ύδρας εξ εφόδου. Κήδεψε τον Μάρκο Μπότσαρη και τον Μπάιρον, ενώ στα Βέρβαινα θα ’σφαζε τον Παλαιών Πατρών και τους προκρίτους. Είναι Μεγάλο, όχι για τις απαντήσεις, που δεν δόθηκαν, αλλά για τις που έθεσε ερωτήσεις: μπορεί να ένας λαός νοείται λεύτερος, με μόνο την εθνική ανεξαρτησία του; Η άλωση της Βαστίλης λέει όχι. Αλλά του ’21 οι ερωτήσεις είναι δύο: χωρίς την εθνική ανεξαρτησία τους οι λαοί μπορούν να αλώνουν τις Βαστίλες τους; Την ερώτηση αυτή, πρώτα την έθεσε, μπρος στους ιστορικούς του κόσμου, το 1821. Κι αυτοί έμειναν κόκαλο, δεν ήξεραν τι ν’ απαντήσουν στο τσαρούχι!»
Και σ’ αυτήν την επανάσταση ο ρόλος της εκκλησίας και του κλήρου εν γένει είναι εντελώς διαφορετικός από αυτόν που έχουμε διδαχτεί στο σχολείο και μας παρουσιάζουν τα βιβλία που γράφτηκαν όχι με γνώμονα την αλήθεια και το κοινό καλό αλλά το ίδιον συμφέρον κρατούντων. Ειδικά για τον κλήρο, ο Σκαρίμπας μάς λέει:
«Πράγματι, ποτέ πριν στην ιστορία τους Πατριαρχείο και πατριάρχες του δεν είδαν τέτοιες αυτοκρατορικές στα χέρια τους εξουσίες. Μάλιστα, λίγοι βασιλείς τέτοια είχαν απολαύσει μεγαλεία. Ότι καμιά φορά οι Τούρκοι τους κρεμάγαν, αυτό γράφε το λάθος! Επί Βυζαντίου, οι αυτοκράτορες τούς είχαν διακοσμητικά του θρόνου τους παιχνίδια. Οι ίδιοι ήσαν δοσμένοι με τα ούλα τους στους στείρους δογματισμούς του filioque και στο αλληλοξούρισμα μεταξύ τους. Επί Τουρκιάς, ήσαν Αυθέντες Μεγαλότατοι, με αυλές και ανατολίτικες τελετουργίες ίδιων Χαχάνων. Πρωτέκδικοι και Τιτουλάριοι τους περιτριγύριζαν, σαν τη βασίλισσα μέλισσα οι κηφήνες. Αρχιδιάκονοι και Μεγάλοι Λογοθέτες. Και Αυθέντας τους προσαγόρευαν οι δούλοι τους:
‘Αυθέντα μας και δέσποτα, θειότατε, θεοπρόβλητε,θεοχαριτώτατε, προνοητά ημών κλπ. δουλικώς προσκυνούμεν. Ημείς οι πτωχοί δούλοι σου, οι ιερείς της Μητροπόλεως Αθηνών κλπ. και φιλούμεν τα ίχνη των τιμίων και αγίων ποδών σου κλπ.’ Από την Ιστορία των Αθηνών του Δημήτρη Καμπούρογλου, σελ. 161.
‘Ο Οικουμενικός Πατριάρχης επείχεν απόλυτον εξουσίαν επί των εκκλησιαστικών μοναστηρίων και του κλήρου, ηδύνατο να καθαιρή αρχιερείς και ιερείς, να χειροτονή αντ’ αυτών άλλους και να δικάζη αμέσως και εμμέσως τας μεταξύ χριστιανών διαφοράς. Τα εκκλησιαστικά κτήματα ανεγνωρίσθησαν αναφαίρετα και αφορολόγητα, η δε διαχείρισης τούτων αφέθη ελευθέρα εις τον Πατριάρχην και τους υπ’ αυτόν αρχιερείς και λοιπούς ιερωμένους. Πας χριστιανός υπεχρεώθη να διαθέτη ωρισμένον μέρος της περιουσίας του υπέρ της Εκκλησίας. Και εδημιούργουν μεν οι Τούρκοι διά της αναγνωρίσεως ενός χριστιανού εθνάρχου, περιβεβλημένου διά τόσον πολλών δίκαιων και προνομίων, κράτος εν τω ιδίω κράτει, αλλά τον εθνάρχην προσέβλεπον ως όργανον, το οποίον θα ηδύνατο να εξασφαλίση την δουλικήν υπακοήν των Ελλήνων και των λοιπών από του Οικουμενικού Πατριάρχου πνευματικώς εξαρτώμενων χριστιανών’. Αυτά από το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη, τόμος Ε’, σελίδα 305. Το, να, από ένα ‘κατεστημένικο’ παπαδαριό, περίμενε το ’21 εθνική έξαρση και χρέος, είναι σα να του ζήταε ‘ν’ άφηνε το γάμο για να πάει για πουρνάρια’.»
«Τίποτα δε μας δείχνει καλύτερα πόσο σωστά είναι αυτά που λένε ο Κολοκοτρώνης και ο Φωτάκος, πως η επανάσταση στάθηκε το έργο του λαού και του διαφωτισμού, από την Πατρική Διδασκαλία του πατριάρχη Γρηγορίου και την απάντηση σ’ αυτή του Κοραή με την Αδελφική Διδασκαλία. Ο πατριάρχης, εκπρόσωπος των πλουσίων και των συντηρητικών τάξεων, ανησύχησε από το ξάπλωμα στο υπόδουλο έθνος, των επαναστατικών ιδεών του 18ου αιώνα και κυκλοφορεί, είτε γραμμένο από τον ίδιο είτε κατ’ εντολή του, ένα βιβλιαράκι στ’ όνομα του πατριάρχη Ιεροσολύμων Ανθίμου, που είταν βαριά άρρωστος και τον νόμιζε ετοιμοθάνατο, με τον τίτλο ‘Πατρική Διδασκαλία, εις ωφέλειαν των ορθοδόξων χριστιανών’. Σ’ αυτό τονίζεται αδιάκοπα το παραμύθι πως οι δυστυχισμένοι σε τούτη τη ζωή είναι οι τυχεροί, γιατί θα είναι οι εκλεκτοί στην άλλη: ‘Ποδηγετούσι οι ιεράρχες τους πιστούς διά να απερνώσι τον ολίγων καιρόν της παρούσης ζωής με υπομονήν εις τας θλίψεις και ελπίδα όχι ενταύθα, αλλά εις την μέλλουσαν ζωήν’.»
«Ακόμα έλεγε: ‘Το πιο εύφορο και καλό μέρος της γης ήταν ιδιοκτησία των μοναστηριών. Μια φούχτα καλόγεροι που κι αυτοί ήσαν εξαρτημένοι απ’ τ’ Άγιο Όρος, από το Πατριαρχείο ή τον Μητροπολίτη, έπαιρναν αμύθητα εισοδήματα από γεννήματα, καρπούς και ζωντανά. Χιλιάδες αγρότες ήταν σκλάβοι των μοναστηριών και έτρεφαν τους μικρούς και μεγάλους καλόγερους με το μόχτο και τον ιδρώτα τους’. Από το βιβλίο του Γιάνη Κορδάτου ‘Σελίδες από την Ιστορία του αγροτικού κινήματος’, σελίδα 11.»
«Ξέρετε γιατί ο Θεός γκρέμισε τη Βυζαντινή αυτοκρατορία και έφερε τους Τούρκους; Το έκανε για το καλό των χριστιανών! Μ’ ακούστε τον ίδιον: ‘Ίδετε λαμπρότατα τι οικονόμησεν ο άπειρος εν ελέει και πάνσοφος ημών Κύριος, διά να φυλάξη και αύθις αλώβητον την αγίαν και ορθόδοξον πίστιν ημών των ευσεβών, και να σώση τους πάντας: ήγειρεν εκ του μηδενός την ισχυράν αυτήν βασιλείαν των Οθωμανών αντί της των Ρωμαίων ημών βασιλείας, η οποία είχεν αρχίσει τρόπον τινά να χωλαίνει εις τα της ορθοδόξου πίστεως φρονήματα, και ύψωσε την βασιλείαν αυτήν των Οθωμανών περισσότερον από κάθε άλλην, διά να αποδείξη αναμφιβόλως ότι θείω εγένετο βουλήματι και όχι με δύναμιν των ανθρώπων και να πιστοποιήσει πάντας τους πιστούς, ότι με αυτόν τον τρόπον ευδόκησε να οικονομήση μέγα μυστήριον, την σωτηρίαν δηλαδή εις τους εκλεκτούς λαούς’.»
Ο Σκαρίμπας κατακεραυνώνει στο βιβλίο του τον κλήρο, τη Φιλική Εταιρεία και τους φιλέλληνες, τον Κοραή, τον Καποδίστρια, τον Μαυροκορτάδο, τον Ιγνάτιο, τον Νέγρη, τον Κωλέττη, τον Κιουταχή, τον Ιμπραΐμη, αναγνωρίζει όμως την αξία του Ρήγα Φεραίου, των αγνών αγωνιστών, του Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη κλπ. Και βέβαια των απλών λαϊκών άγνωστων αγωνιστών, ανδρών και γυναικών, που σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος του αγώνα. Καταλήγει να πει:
«Να του βροντοφωνήσω κι εγώ ένα ζήτω: Ζήτω σου -θα του πω- το 21 των Ελλήνων! Ζήτω αθάνατε λαέ του Μαραθώνα και της Πίνδου!»
Εμείς πιστεύω ότι οφείλουμε επίσης να αναζητήσουμε και να αναγνωρίσουμε την αξία της αλήθειας και να μην επαναπαυόμαστε άκριτα στα έτοιμα μενού της ιστορίας. Την αλήθεια την οφείλουμε και στον εαυτό μας και στα παιδιά μας.
