Αρθρογράφος: Batcic
Γιατί υπάρχουν τελικά οι θρησκείες; Οι συνήθεις απαντήσεις κυμαίνονται μέσα σε ένα φάσμα από το άκρως δογματικό:
– Γιατί η θρησκεία αποκαλύφτηκε σε εμάς ως αλήθεια από τον ίδιο το θεό (ναι, αλλά γιατί τελικά υπάρχουν και άλλες θρησκείες;;;).
μέχρι το ορθολογιστικό:
– Επειδή αποτελούν εξελικτικά απομεινάρια τα οποία, αν και δεν είναι πλέον χρήσιμα στον άνθρωπο, μεταδίδονται εντούτοις από τους γονείς στα παιδιά, σε μια ηλικία όπου τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει ακόμα κριτική σκέψη.
Φυσικά ο Δράκος του Σρέντινγκερ συντάσσεται με το τελευταίο, αλλά ο σκοπός της παρούσας ανάρτησης είναι να πάει ένα βήμα πιο πίσω και να απαντήσει στο ερώτημα, γιατί τα παιδιά είναι έτοιμα, από πολύ μικρά, να καλοδεχτούν τις θρησκευτικές ιδέες;
Τα Μιμίδια και η Φυσική Επιλογή
Ο όρος μιμίδιo εισήχθη από τον εξελικτικό βιολόγο Richard Dawkins, κατ’ αντιστοιχία με το γονίδιο, και αναφέρεται σε θεμελιώδεις μονάδες – φορείς πολιτιστικής κληρονομιάς όπως τα ήθη και έθιμα, οι τελετουργίες, οι θρησκευτικές δοξασίες, τα τραγούδια κλπ. Ο ανθρώπινος πολιτισμός μεταδίδεται και εξελίσσεται από γενιά σε γενιά, μέσω της επικοινωνίας και του λόγου. Τα μιμίδια αποτελούν για την πολιτισμική εξέλιξη το αντίστοιχο των γονιδίων για την γενετική εξέλιξη. Μεταδίδονται από τους γηραιότερους στους νεώτερους και υφίστανται στην πορεία διάφορες αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές είναι άλλοτε καλές και άλλοτε κακές. Καλές όταν ευνοούν τη διατήρηση του μιμιδίου για πολλές γενιές και κακές όταν την εμποδίζουν. Η συσσώρευση πολλών καλών μεταλλάξεων σε κάποιο μιμίδιο έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική ενίσχυση του στον αγώνα επιβίωσης που ορίζεται από τη διαδικασία της φυσικής επιλογής.
Η νηπιακή ηλικία στον άνθρωπο είναι ένας μεγάλος κόμβος συμβολής της γονιδιακής και της πολιτισμικής εξέλιξης. Τα γονίδια, ως θεμελιώδεις φυσικές μονάδες της κληρονομικότητας, επιδιώκουν την επιβίωση τους από γενιά σε γενιά (Richard Dawkins: Το Εγωιστικό Γονίδιο). Γι αυτόν ακριβώς το λόγο προγραμματίζουν γενετικά και με τον πλέον ευνοϊκό τρόπο για την δική τους επιβίωση, τους δύο πόλους μετάδοσης της γενετικής πληροφορίας, τους γονείς και τα παιδιά. Με απλά λόγια, οι γονείς έχουν μέγιστο γενετικό συμφέρον να μεταδίδουν στα παιδιά τους χρήσιμες πληροφορίες και γνώσεις που έχουν αποκτήσει μέσω της εμπειρίας τους. Τα μωρά είναι αντίστοιχα γενετικά προγραμματισμένα να αισθάνονται ασφάλεια και εμπιστεύονται τυφλά τους γονείς τους.. Και κάπως έτσι δημιουργείται και συντηρείται, γενετικά πάντα, ένας νοητός αγωγός ροής πληροφοριών από τον γονιό στο παιδί. Μέσω του αγωγού αυτού καθίσταται δυνατή πλέον η μετάδοση πολιτισμικών πληροφοριών, δια μέσου των μιμιδίων.
Λήψη Αποφάσεων
Ο άνθρωπος, όσο ενηλικιώνεται, καλείται όλο και περισσότερο να λαμβάνει αποφάσεις. Θα φάω ή δεν θα φάω; Ποιο χρώμα να διαλέξω; Πόσα λεφτά να διαθέσω για να αγοράσω αυτοκίνητο; Μήπως ήρθε η ώρα να συζήσουμε; Πλήθος ερωτήματα ζητούν κατάλληλες απαντήσεις! Σε μικρές ηλικίες τα πράγματα είναι ευκολότερα αφού τις περισσότερες αποφάσεις μας τις λαμβάνουν οι γονείς. Η ουσιαστική όμως ενηλικίωση του ανθρώπου έρχεται όταν αυτός καθίσταται ικανός να αποφασίζει μόνος του, και να παίρνει στους ώμους του το βάρος μιας κακής απόφασης. Πότε θεωρείται κάποιος ικανός να λαμβάνει αποφάσεις; Όταν η εμπειρία, η κρίση και οι γνώσεις του έχουν φτάσει σε ένα τέτοιο επίπεδο που να του επιτρέπουν να κάνει υπολογισμούς για τα αποτελέσματα κάποιας απόφασης και να θέτει κριτήρια. Το ανθρώπινο είδος χρειάζεται πάντα κριτήρια για να λαμβάνει αποφάσεις, αφού έχει προ πολλού φύγει από τις εκείνες τις συνθήκες ζωής όπου οι αποφάσεις μπορούν να βασίζονται στα ένστικτα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο φιλόσοφος Daniel Dennett, ο άνθρωπος έχει εμμονή με τα σωστά κριτήρια, αποστρέφεται την τυχαία λήψη αποφάσεων και πρέπει πάντοτε να ξέρει τη σωστή απάντηση. Και αν δεν ξέρει αυτός, τότε σίγουρα πρέπει οπωσδήποτε να ισχύουν τα παρακάτω:
- Κάποιος κάπου πρέπει να ξέρει την απάντηση!
- Ο γνώστης της απάντησης πρέπει να αποκρίνεται, όταν του ζητούμε τη σωστή απάντηση.
Από τη Μήτρα στο Υπερφυσικό
Συνεχίζοντας ο Dennet διαπιστώνει ότι τα παραπάνω αποτελούν μια πολύ βολική κατάσταση για τον άνθρωπο αφού στην ουσία μεταθέτουν την ευθύνη της απόφασης κάπου αλλού. Το Α ή το Β; Ας αποφασίσει ο γνώστης. Αν δεν υπάρχει αυτός, ας ρωτήσουμε το μέντιουμ! Δεν υπάρχει μέντιουμ; Μήπως αστρολόγος; Ούτε! Ας στρίψουμε το νόμισμα!!! Αρκεί να αποφασίσει άλλος. Και θα θεωρήσουμε πάντα πιο ασφαλή την απόφαση του νομίσματος, παρά την προσωπική μας, αλλά χωρίς αιτιολόγηση, επιλογή μεταξύ των Α και Β. Γιατί άραγε;;;
Όπως αναφέρει ο M. D. Faber στο βιβλίο του Psychological Roots Of Religious Belief, η ζωή ξεκινάει με το κλάμα του μωρού, καθώς αυτό αποζητά φαγητό, φροντίδα ή ασφάλεια. Η απόκριση είναι άμεση. Ένα τεράστιο και ζεστό πλάσμα, εμφανίζεται από το πουθενά γνωρίζοντας πώς να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του μωρού. Να θυμίσουμε εδώ ότι το νεογνό δεν βλέπει καλά και δεν μετακινείται μέσα στο σπίτι. Από τη δική του σκοπιά, ο γονιός είναι συνήθως αόρατος, ένας υπερφυσικός φορέας ο οποίος όμως εμφανίζεται συνεχώς στο κάλεσμα του, ξέρει τα πάντα και αποκρίνεται πάντοτε θετικά στο κλάμα του. Και η διαδικασία επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά και ξανά. Κάποιος κάπου ξέρει και αυτός ο κάποιος αποκρίνεται!!! Η μαθησιακή διαδικασία, ως γνωστόν, βασίζεται στην επαλήθευση των προσδοκιών μας. Και αυτή η αρχική περίοδος του ανθρώπου χαρακτηρίζεται από προσδοκίες στο υπερφυσικό οι οποίες πάντα επαληθεύονται!
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον τα παιδιά είναι τόσο δεκτικά στη θρησκευτική διδασκαλία, στα πρώτα τους βήματα στη ζωή, όταν η λογική και η κρίση τους δεν είναι ακόμα ανεπτυγμένες. Έχουν την εμπειρία της επαλήθευσης στο μεταφυσικό. Μεγαλώνοντας βέβαια διαπιστώνουν σταδιακά ότι η μαμά δεν εξαφανίζεται, απλά πήγε στο διπλανό δωμάτιο. Συνεχίζοντας να βασίζονται στην επαλήθευση, μαθαίνουν ότι άμα πέσουν θα χτυπήσουν, αν πατήσουν στα νερά θα βραχούν, αν πιάσουν το μαχαίρι θα κοπούν και αν πατήσουν αυτό το κουμπί στον τοίχο θα ανάψει το φως. Σταδιακά και όσο μεγαλώνουν, το λογικό (αυτό που επαληθεύεται) αρχίζει να κερδίζει έδαφος εις βάρος του υπερφυσικού, έως ότου το εκτοπίσει εντελώς.
Στην τρυφερή παιδική ηλικία όμως, η πόρτα στο υπερφυσικό είναι, όπως είδαμε, δικαιολογημένα υπαρκτή! Και δυστυχώς η χορήγηση τοξικών θρησκευτικών μιμιδίων από το γονικό περιβάλλον στις μικρές ηλικίες μπορεί να την ανοίξει για πάντα, δημιουργώντας έτσι ανθρώπους που παραμερίζουν τη λογική, αδυνατούν συχνά να αυτενεργήσουν, γίνονται έρμαια στις πρακτικές διαφόρων θαυματοποιών και προσπερνούν τις υπαρκτές χαρές της ζωής για τις υποθετικές αλλά ανύπαρκτες αμοιβές μιας μεταθανάτιας ζωής. Εξαπατημένοι και δυστυχισμένοι άνθρωποι, αιώνια ανήλικοι!!!
Συνέχεια…
