Πού γίνεται ο σχολιασμός;
Στο τέλος του κάθε άρθρου υπάρχει σύνδεσμος για το ιστολόγιο του συγγραφέα, όπου και μπορείτε να αφήνετε τα σχόλιά σας.
Αρθρογράφος: Ebonmuse
Μετάφραση: Evan T
| « Προηγούμενο άρθρο [2ς] | • Περιεχόμενα | Επόμενο άρθρο » [2η] |
Το Ταλμούδ είναι μια συλλογή εβραϊκών προφορικών νόμων και ραββινικών σχολιασμών που χρησιμοποιείται από τους Ορθόδοξους Εβραίους ακόμα και σήμερα ως συμπλήρωμα της Πεντατεύχου και περιέχει προφορικές παραδόσεις που καταγράφηκαν για πρώτη φορά γύρω στα 200 Κ.Χ. Περιέχει μερικές σκόρπιες αναφορές στον Ιησού, μία από τις οποίες είναι και η ακόλουθη:
Την παραμονή του Πάσχα ο Γεσού [1] απαγχονίστηκε. Για 40 μέρες πριν την εκτέλεση εστάλη ένας κήρυκας και διαλαλούσε: «Πρόκειται να λιθοβοληθεί επειδή έκανε μάγια και δελέασε τον Ισραήλ στην αποστασία. Όποιος μπορεί να πει κάτι υπέρ του, ας προσέλθει να ικετεύσει εκ μέρους του.» Αλλά επειδή δεν εμφανίστηκε τίποτα υπέρ του, απαγχονίστηκε την παραμονή του Πάσχα! [2] ― Ο Ούλλα είπε: «Νομίζετε μήπως ότι ήταν από εκείνους που θα μπορούσαν να είχαν αθωωθεί; Μήπως και δεν ήταν μεσίθ [=δελεαστής], για τους οποίους λέει η Γραφή “οὐκ ἐπιποθήσεις ἐπ᾿ αὐτῷ οὐδ᾿ οὐ μὴ σκεπάσῃς αὐτόν”;» [Δευτ 13,9] Με τον Γεσού όμως ήταν διαφορετικά, διότι είχε συνδέσεις με την κυβέρνηση [ή τη βασιλική οικογένεια, δηλ. είχε επιρροή].
Οι ραββίνοι μάς δίδαξαν: Ο Γεσού είχε πέντε μαθητές: Τον Ματτάι, το Νακάι, το Νεζέρ, τον Μπουνί και τον Τοντά. Όταν έφεραν τον Ματτάι [ενώπιον του δικαστηρίου] είπαν [στους δικαστές]: «Να εκτελεστεί ο Ματτάι; Δεν είναι γραμμένο, Ματτάι “[πότε] ἥξω καὶ ὀφθήσομαι τῷ προσώπῳ τοῦ Θεοῦ”;» [Ψλμ 41,3] Τότε ανταπάντησαν: «Ναι, ο Ματτάι θα εκτελεστεί, αφού είναι γραμμένο όταν ο Ματτάι “ἀποθανεῖται, καὶ ἀπολεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ”.» [Ψλμ 40,6] Όταν έφεραν τον Νακάι τους είπε: «Να εκτελεστεί ο Νακάι. Δεν είναι γραμμένο, Νακάι, “[ἀθῷον] καὶ δίκαιον οὐκ ἀποκτενεῖς”;» [Εξ 23,7] «Ναι», ήταν η απάντηση, «ο Νακάι θα εκτελεστεί, αφού είναι γραμμένο πως ο Νακάι “ἐν ἀποκρύφοις τοῦ ἀποκτεῖναι ἀθῷον”.» [Ψλμ 9,29] Όταν έφεραν τον Νεζέρ, είπε: «Να εκτελεστεί ο Νεζέρ; Δεν είναι γραμμένο “ἐξελεύσεται ράβδος [=νεζέρ] ἐκ τῆς ρίζης”;» [Ησ 11,1] «Ναι», είπανε, «ο Νεζέρ θα εκτελεστεί, αφού είναι γραμμένο πως σε πέταξαν από τον τάφο σου ως ζιζάνιο (=νεζέρ).» [3] Όταν έφεραν τον Μπουνί, είπε: «Να εκτελεστεί ο Μπουνί; Δεν είναι γραμμένο “υἱὸς [=μπενί] πρωτότοκός”;» [Εξ 4,22] «Ναι», είπανε, «ο Μπουνί θα εκτελεστεί, αφού είναι γραμμένο “ἐγὼ ἀποκτενῶ τὸν υἱόν σου [=μπινέ-κα] τὸν πρωτότοκον”.» [Εξ 4,23] Και όταν έφεραν τον Τοντά, τους είπε: «Να εκτελεστεί ο Τοντά; Δεν είναι γραμμένο “Ψαλμὸς εἰς ἐξομολόγησιν Τοντά”;» [Ψλμ 99,1] «Ναι,» απάντησαν, «ο Τοντά θα εκτελεστεί, αφού είναι γραμμένο “θυσία Τοντά αἰνέσεως δοξάσει με”. [Ψλμ 49,23]
Βιβλίο Sanhedrin 43a Γκεμαρά
(από το The Online Soncino Babylonian Talmud)
Ο Ebonmuse παραθέτει μόνο την πρώτη παράγραφο.
Το πρόβλημα με το Ταλμούδ είναι ότι δεν είναι αντικειμενική ιστορία, αλλά είναι πολέμιο κείμενο. Είναι προφανές ότι ο παραπάνω στίχος δεν είναι κάτι που όντως έγινε, αλλά η εβραϊκή απάντηση στην κατηγορία της Καινής Διαθήκης ότι η δίκη του Ιησού έγινε κρυφά και στα γρήγορα. Η όποια ιστορική αξία υπερκαλύπτεται από τη θεολογική προκατάληψη, και αυτό ισχύει τόσο για τους Εβραίους που απαντούσαν σε χριστιανικές κατηγορίες, όσο και για τους Χριστιανούς που τις εξαπέλυαν. Όταν πλέον είχε ολοκληρωθεί η καταγραφή του Ταλμούδ, αιώνες μετά τον υποτιθέμενο θάνατο του Ιησού και μετά τον Ιουδαϊκό Πόλεμο που οδήγησε στην καταστροφή της Ιερουσαλήμ και τον διασκορπισμό του Εβραϊκού λαού στα πέρατα της οικουμένης, οι ραββίνοι του 3ου αιώνα δεν ήταν σε θέση να αποδείξουν πως ουδέποτε υπήρξε Ιησούς (για να μην αναφέρουμε πως επιπλέον δεν είχαν τα ερμηνευτικά εργαλεία που θα τους επέτρεπαν να το θεωρήσουν ως βιώσιμη πιθανότητα). Θα τους ήταν πολύ πιο εύκολο να δεχθούν τις ιστορίες και να τις αλλάξουν ώστε να υποστηρίζουν τη δική τους θέση, και αυτό ακριβώς έκαναν.
Επιπλέον το Ταλμούδ είναι άχρηστο ως ιστορικό κείμενο όχι μόνο επειδή διαφέρει δραματικά από τις χριστιανικές περιγραφές των γεγονότων, αλλά επειδή το ίδιο το Ταλμούδ φάσκει και αντιφάσκει όταν αναφέρεται στον Ιησού. Θα παρατηρήσατε στο προηγούμενο χωρίο πως λέει πως ο Ιησούς κρεμάστηκε και δεν σταυρώθηκε. Αλλού λέει ότι πέθανε δια λιθοβολισμού και όχι στον Γολγοθά, αλλά στη Λύδδα και όχι από τους Ρωμαίους, αλλά τους Εβραίους. Κάποιοι στίχοι του Ταλμούδ αναφέρουν πως ήταν γιος Ρωμαίου στρατιώτη [ΣτΜ: αυτό το αναφέρει και ο Κέλσος στην επίθεσή του στον Χριστιανισμό, και ο εν λόγω στρατιώτης ονοματίζεται ως “Πάνθηρας”], αλλού πως ήταν μάγος. Μία αναφορά τον θέλει να ζει την περίοδο των Μακκαβαίων το 100 π.Κ.Χ., ενώ μια άλλη λέει πως οι γονείς του ήταν σύγχρονοι ενός ραββίνου που έζησε τον 2ο αιώνα. Αναφορές τόσο κατακερματισμένες και σε τόση ασυμφωνία μεταξύ τους μας δείχνουν πως το Ταλμούδ δεν έχει ιστορική αξιοπιστία. Αν περιέγραφε πραγματικά ιστορικά γεγονότα δεν θα περιείχε τόσες αντιφάσεις. Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι γράφτηκε πολύ αργά, το καθιστούν εξαιρετικά αδύναμο στοιχείο της ιστορικότητας του Ιησού.
Σχόλια του Μεταφραστή:
Το κείμενο του Ebonmuse για το Ταλμούδ είναι πολύ περιορισμένο, και είναι κρίμα γιατί υπάρχουν αρκετά χωρία στο Ταλμούδ τα οποία είτε σχετίζονται με τον Ιησού ρητά είτε έχει υποτεθεί ότι μπορεί να αναφέρονται σ’ αυτόν πλαγίως. Αν και η βασική του κριτική είναι εύλογη, το άρθρο είναι ελλιπές· κάτι που προσπάθησα να διορθώσω εγώ.
Ένα εκτενές άρθρο για το θέμα του Ιησού στο Ταλμούδ γράφτηκε από τον Dennis McKinsey το 1994 (μπορείτε να το διαβάσετε σ’ αυτή την ιστοσελίδα), αλλά ακόμα και αυτό δεν περιλαμβάνει όλες τις εμφανίσεις του Ιησού στο Ταλμούδ, κυρίως λόγω του ότι μόνο το Βαβυλωνιακό Ταλμούδ έχει μεταφραστεί στα Αγγλικά (είναι διαθέσιμο από την ιστοσελίδα “The Online Soncino Babylonian Talmud”). Πάντως ό,τι μπόρεσα να βρω και να επιβεβαιώσω ο ίδιος θα το βρείτε παρακάτω.
Άμεσες Αναφορές
Τα ακόλουθα χωρία αναφέρονται λίγο-πολύ άμεσα στον Ιησού ή χρησιμοποιούν το όνομά του (αν και σχεδόν πάντα ο χαρακτηρισμός “Ναζωραίος” αναφέρεται στο χειρόγραφο του Μονάχου).
Σε μη λογοκριμένες εκδόσεις σ’ αυτό το σημείο ακολουθεί: “και όχι ανόμοια με τον Ραββί Γιοσούα γιος του Περαχιά, ο οποίος έδιωξε τον Ιησού (τον Ναζωραίο) και με τα δύο χέρια.”
Μόνο το χειρόγραφο του Μονάχου χρησιμοποιεί τον προσδιορισμό “Ναζωραίος” ή “Ναζαρηνός” (χωρίς το οποίο αυτό το χωρίο είναι παντελώς άχρηστο). Ο εν λόγω ραββίνος εμφανίζεται ξανά στο Sanhedrin 107b, όπου αναπτύσσεται περισσότερο και η σχέση του με αυτόν τον Ιησού.
Και τι απέγινε ο Ραββί Γιοσούα γιος του Περαχιά; — Όταν ο βασιλιάς Ιανναίος σκότωσε τους ραββίνους μας, ο Ραββί Γιοσούα γιος του Περαχιά (και ο Ιησούς) δραπέτευσαν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Όταν ηρέμησαν τα πράγματα, ο Συμεών γιος του Σετάχ του έστειλε μήνυμα: “Από εμένα, (Ιερουσαλήμ) την άγια πόλη, προς εσένα, Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (αδελφή μου). Ο σύζυγός μου βρίσκεται μαζί σου και είμαι απαρηγόρητη.” Σηκώθηκε, πήγε και βρήκε τον εαυτό του σε ένα συγκεκριμένο πανδοχείο, όπου του απέδωσαν μεγάλες τιμές. “Πόσο όμορφη είναι αυτή η Ακσάνια!” (Η λέξη σημαίνει και το πανδοχείο και τον πανδοχέα. Ο Ραββί Γιοσούα το χρησιμοποίησε με την πρώτη έννοια· η απάντηση δείχνει ότι έγινε κατανοητό το δεύτερο.) Τότε (ο Ιησούς) παρατήρησε, “Ραββί, τα μάτια της είναι στενά”. “Άθλιε”, τον επέπληξε, “με τέτοια περνάς τον καιρό σου;” Έβαλε να ηχήσουν 400 σάλπιγγες και τον αφόρισε. Εκείνος (ο Ιησούς) επέστρεψε πολλές φορές ενώπιόν του και τον παρακαλούσε, “Δέξου με!” Αλλά εκείνος τον αγνοούσε. Μια ημέρα εκείνος (ο Ραββί Γιοσούα) απήγγειλε τη Σέμα, όταν ο Ιησούς ήρθε ενώπιόν του. Είχε σκοπό να τον δεχθεί και του έκανε νόημα. Εκείνος (ο Ιησούς) νόμισε πως του έλεγε να φύγει και πήγε, έστησε όρθιο ένα τούβλο και το λάτρεψε. “Να μετανοήσεις”, του είπε (ο Ραββί Γιοσούα). Εκείνος απάντησε, “Αυτό έμαθα εγώ από εσένα: Εκείνος που αμαρτάνει και κάνει και άλλους να αμαρτήσουν, δεν έχει την πολυτέλεια της μετάνοιας”. Και ένας Διδάσκαλος είπε, “ο Ιησούς ο Ναζαρηνός ασχολήθηκε με μάγια και έκανε τον Ισραήλ να παραστρατήσει”.
Αυτό το απόσπασμα περιέχει αρκετές λέξεις-κλειδιά για να τραβήξει την προσοχή ενός απολογητή πεινασμένου για ιστορική επιβεβαίωση. Εδώ έχουμε “Αίγυπτο”, “πανδοχείο”, “αμάρτημα” και φυσικά το όνομα “Ιησούς ο Ναζαρηνός”. (Σημειωτέον πως ενώ και το χειρόγραφο της Φλωρεντίας και της Καρλσρούης αναφέρεται όντως σε έναν Ιησού, μόνο το χειρόγραφο του Μονάχου προσθέτει το “Ναζαρηνός”.)
Αυτό το κομμάτι όμως μας διδάσκει τα εξής για τον Ιησού:
- Ήταν ραββίνος.
- Δραπέτευσε ως ενήλικας στην Αίγυπτο.
- Ήταν σύγχρονος του βασιλιά Ιανναίου, δηλαδή έζησε τον 1ο π.Χ. αιώνα (ο Ιανναίος βασίλευσε μεταξύ 103 και 76 π.Χ.).
- Έκανε αμαρτήματα και έκανε κι άλλους να αμαρτήσουν.
- Λάτρευσε ένα τούβλο.
Η ίδια ιστορία βρίσκεται σχεδόν πανομοιότυπη και στο βιβλίο Sotah, 47a.
Ο Όνκελος, ο γιος του Κολονίκου, ήταν γιος της αδελφής του Τίτου. Σκεφτόταν να μεταστραφεί στον Ιουδαϊσμό. Πήγε και ανέστησε τον Τίτο από τους νεκρούς με μαγεία και τον ρώτησε: «Ποιος είναι ο πιο διάσημος στον άλλο κόσμο;» Απάντησε: «Ο Ισραήλ». «Τότε να πάω με το μέρος τους;» Είπε: «Οι θρησκευτικές τους υποχρεώσεις είναι δύσκολες και δεν θα μπορέσεις να τις τελέσεις. Πήγαινε να τους επιτεθείς σε εκείνο τον κόσμο και θα μπορέσεις να βρεθείς στην κορυφή, καθώς είναι γραμμένο “οἱ ἐχθροὶ αὐτῆς εὐθηνοῦσαν”. [Θρ 1,5] Όποιος παρενοχλεί τον Ισραήλ γίνεται κορυφαίος.» Τον ρώτησε: «Ποια είναι η τιμωρία σου [στον άλλο κόσμο];» Απάντησε: «Αυτό που αποφάσισα εγώ για τον εαυτό μου. Κάθε μέρα μαζεύονται οι στάχτες μου και με κρίνουνε και μετά με καίνε, και οι στάχτες μου σκορπίζονται στις επτά θάλασσες.» Έπειτα πήγε και ανέστησε τον Βαλαάμ με ξόρκια. Τον ρώτησε: «Ποιος είναι διάσημος στον άλλο κόσμο;» Απάντησε: «Ο Ισραήλ». «Τότε», είπε, «μήπως να πάω με το μέρος τους;» Απάντησε: «“οὐ προσαγορεύσεις εἰρηνικὰ αὐτοῖς καὶ συμφέροντα αὐτοῖς πάσας τὰς ἡμέρας σου εἰς τὸν αἰῶνα.”» [Δευτ 23,7] Έπειτα ρώτησε: «Ποια είναι η τιμωρία σου;» Απάντησε: «Βράζω σε καυτό σπέρμα». Τότε πήγε και ανέστησε με ξόρκια τον Ιησού. [4] Τον ρώτησε: «Ποιος είναι διάσημος στον άλλο κόσμο;» Απάντησε: «Ο Ισραήλ». «Να πάω με το μέρος τους;» Απάντησε: «Να θέλεις το καλό τους και όχι το κακό τους. Όποιος τους αγγίζει, αγγίζει το μάτι του.» Είπε: «Ποια είναι η τιμωρία σου;» Απάντησε: «Βράζω σε καυτά περιττώματα, αφού κάποιος διδάσκαλος είπε “Όποιος χλευάζει τα λόγια των Σοφών τιμωρείται με το να βράζει σε καυτά περιττώματα”.» Παρατήρησε τις διαφορές μεταξύ των αμαρτωλών του Ισραήλ και των προφητών των άλλων εθνών που λατρεύουν είδωλα. Έχει διδαχθεί: Παρατήρησε από αυτό το περιστατικό πόσο σοβαρό πράγμα είναι να ντροπιάσεις έναν άνθρωπο, γιατί ο Θεός συντάχθηκε με τον σκοπό του γιου του Κάμζα και κατέστρεψε τον Οίκο Του και έκαψε το Ναό Του.
Προφανώς αυτό το χωρίο είναι καθαρά διδακτικό για τον αναγνώστη και δεν έχει βάση στην ιστορία (εκτός κι αν αρχίσουμε να λέμε πως μπορούμε να νεκραναστήσουμε κόσμο με μάγια και να πιάσουμε το κουτσομπολιό). Επίσης να παρατηρήσω πως αυτός που το έγραψε είχε ιδιαίτερη έφεση στο να σκαρφίζεται τιμωρίες προς γνώση και συμμόρφωση (Eww!)
Αναφώνησε: «Τον Ακιβά μού θύμησες». Κάποτε περπατούσα στην πάνω αγορά της Σεπφώριδος, όταν συνάντησα έναν [από τους ακολούθους του Ιησού του Ναζαρηνού], ονόματι Ιακώβ από το Κεφάρ-Σεκανιά, [5] ο οποίος μου είπε: «Είναι γραμμένο στην Τορά σας “οὐ προσοίσεις μίσθωμα πόρνης […] εἰς τὸν οἶκον Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου”. [Δευτ 23,19] Μπορούν τέτοια λεφτά να χρησιμοποιηθούν για την ανέγερση του καταλύματος ενός Αρχιερέα;» Σ’ αυτό εγώ δεν απάντησα. Μου είπε εκείνος: «Έτσι διδάχθηκα [από τον Ιησού τον Ναζαρηνό]: “Ἐκ μισθωμάτων πορνείας συνήγαγε καὶ ἐκ μισθωμάτων πορνείας συνέστρεψεν.” [Μιχ 1,7] Από βρωμιά προήλθαν, σε βρωμιά ας γυρίσουν.»
Βιβλίο ‘Abodah Zarah’ 17a Γεμαρά
Αυτό είναι από τα λίγα κομμάτια που δεν μπορεί να απορριφθεί ως γελοία προσπάθεια οικειοποίησης του Ταλμούδ. Βέβαια, το μόνο αξιόλογο τμήμα είναι εκεί που εμφανίζεται ένας “ακόλουθος του Ιησού”, το οποίο όμως δεν είναι απαραίτητο να σημαίνει άμεσο μαθητή, αλλά απλό προσήλυτο. Επιπλέον η συγκεκριμένη ρήση δεν είναι αναγνωρίσιμη ως ρήση του Ιησού. Το όνομα του Ιησού αναφέρεται μόνο στο χειρόγραφο του Μονάχου. Αυτός ο Ιακώβ από το Κεφάρ-Σεκανιά πάντως ξαναεμφανίζεται:
Συνέβη κάποτε στον Μπεν Ντάμα, γιο της αδελφής του Ραββί Ισμαήλ, να τον τσιμπήσει φίδι, και ο Ιακώβ, ντόπιος του Κεφάρ Σεκανιά, ήρθε να τον γιατρέψει, αλλά ο Ραββί Ισμαήλ δεν τον άφησε. Τότε ο Μπεν Ντάμα είπε, “Αδελφέ μου, Ραββί Ισμαήλ, άφησέ τον να με γιατρέψει. Θα απαγγείλω κι έναν στίχο από την Τορά [για να αποδείξω] ότι επιτρέπεται”. Δεν πρόλαβε όμως να τελειώσει τον λόγο και η ψυχή του αποχώρησε και πέθανε.
Βιβλίο ‘Abodah Zarah’ 27b Γεμαρά
Δεδομένου ότι ο Ιακώβ εμφανίζεται ως οπαδός του Ιησού στο προηγούμενο χωρίο, έχουμε μια λογική αντίδραση του ραββίνου εδώ που δεν θέλει να του επιτρέψει να γιατρέψει τον ασθενή. Βέβαια δεν αναφέρεται αν είχε πρόθεση να τον γιατρέψει θαυματουργά ή με συμβατική ιατρική (γιατί υπάρχουν αναθέματα στο Ταλμούδ κατά της ίασης από ειδωλολάτρες).
Έμμεσες Αναφορές
Τα ακόλουθα χωρία είτε αναφέρονται στον Ιησού έμμεσα είτε έχει θεωρηθεί πως αναφέρονται σ’ αυτόν πλαγίως και συγκεκαλυμμένα (όπως το επόμενο, για παράδειγμα).
Και σκότωσαν τους βασιλείς της Μαδιάμ, πέρα από τους άλλους που είχαν σκοτωθεί […] “καὶ τὸν Βαλαὰμ υἱὸν Βεὼρ ἀπέκτειναν ἐν ρομφαίᾳ”. [Αρ 31,8] Τι δουλειά είχε ο Βαλαάμ εκεί; — Ο Ραββί Ιωνάθαν είπε: «Πήγε για να πάρει την ανταμοιβή του για τους 24.000 Ισραηλίτες, τον χαμό των οποίων είχε κανονίσει». Ο Μαρ Ζουτρά, γιος του Τοβία, σχολίασε στο όνομα του ραββί: «Αυτό λέει ο κόσμος, “Όταν η καμήλα πήγε να ζητήσει κέρατα, της κόψαν και τα αυτιά που είχε”.» Και τον Βαλαάμ, το γιο του Βεόρ του μάντη [“ἀπέκτειναν ἐν τῇ ροπῇ”. [Ναυή 13,22] ] Μάντης; Αφού προφήτης ήτανε! — Ο Ραββί Ιωνάθαν είπε: «Αρχικά ήταν προφήτης, αλλά έπειτα μάντης [υποβιβάστηκε, δηλαδή]». Ο Ραββί Παπά παρατήρησε: «Αυτό λέει ο κόσμος, “Αυτή που ήταν απόγονος πριγκήπων και αξιωματούχων, έκανε την πόρνη στους μαραγκούς”.» Όντως τα τέκνα τού Ισραήλ σκότωσαν με ξίφος αυτούς που σκότωσαν. Ο ραββί είπε: «Τον υπέβαλαν σε τέσσερις θανάτους· λιθοβολισμό, κάψιμο, αποκεφαλισμό και στραγγαλισμό.» Κάποιος μιν [=αιρετικός] είπε στον Ραββί Χανινά: «Άκουσες πόσων ετών ήταν ο Βαλαάμ;» — Απάντησε: «Δεν είναι γνωστό, αλλά αφού είναι γραμμένο ότι οι αιματοβαμμένοι και απατεώνες δεν θα ζήσουν πάνω από τις μισές τους μέρες, [Ψλμ 54,24] [6] [είναι λογικό ακόλουθο] πως ήταν 33 ή 34 ετών.» Ξαναμπήκε στη συζήτηση: «Σωστά μίλησες. Εγώ προσωπικά είδα το Ημερολόγιο του Βαλαάμ, στο οποίο ήταν γραμμένο “ο Βαλαάμ ο χωλός ήταν 30 ετών όταν τον σκότωσε ο Φινέας ο Ληστής”.»
Βιβλίο Sanhedrin 106a Γεμαρά
Αυτό το κομμάτι είναι ελαφρώς πιο κατανοητό γιατί θεωρείται από μερικούς ότι αναφέρεται στον Ιησού. Έχει αρκετές λέξεις-κλειδιά που θα τραβούσαν το μάτι ενός Χριστιανού. Λέξεις όπως “προφήτης”, “μαραγκός”, “33 ετών” αμέσως δημιουργούν συνειρμούς. Βέβαια, αγνοώντας το όνομα για την ώρα, αυτό το κομμάτι μάς λέει για τον Ιησού:
- Οδήγησε στο χαμό 24.000 Ισραηλίτες.
- Πέθανε με ξίφος, αλλά ίσως και με λιθοβολισμό, κάψιμο, αποκεφαλισμό και στραγγαλισμό. (Πώς γίνεται όλα μαζί, άγνωστο. Ενδεχομένως να εννοείται “ή” και όχι “και” στο κείμενο.)
- Ο πατέρας του ήταν μάντης.
- Η μάνα του ήταν από ευγενή γενιά.
- Η μάνα του κατέληξε να κάνει την πόρνη.
- Κρατούσε ημερολόγιο.
- Ήταν χωλός.
- Πέθανε γύρω στα 30.
- Τον σκότωσε ένας ληστής.
Δεν υπάρχει τίποτε κοινό με την ευαγγελική περιγραφή του Ιησού. Προφανώς το Ταλμούδ θα περιείχε συκοφαντίες για τον Ιησού, αλλά εδώ το μόνο στοιχείο που ταιριάζει είναι ότι πέθαναν και οι δύο γύρω στα 30. Αν αφαιρεθούν και τα “συκοφαντικά” στοιχεία, το μόνο που μένει είναι ότι είχε μάνα ευγενή, πατέρα μάγο και ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο χιλιάδων· μια περιγραφή που απλά δεν μπορεί να αποδοθεί στον Ιησού.
Ο Herford πάντως θέλει τον Βαλαάμ να εμφανίζεται στο Ταλμούδ ως προτύπωση του Ιησού (διόλου απίθανο).
Και αυτό έκαναν στον γιο της Στάντα στη Λύδδα και τον κρέμασαν την παραμονή του Πάσχα. Ο γιος του Στάντα ήταν ο γιος της Πάντιρα; Ο Ραββί Χισδά είπε: Ο σύζυγος ήταν ο Στάντα, η ερωμένη η Πάντιρα. Αλλά δεν ήταν ο σύζυγος ο Πάππος ο γιος του Ιούδα; — Το όνομα της μητέρας του ήταν Στάντα. Αλλά μητέρα του ήταν η Μίριαμ, μια κομμώτρια; [megaddela neshayia] — Όπως λένε στην Πουμπαντίθα, αυτή η γυναίκα έφυγε από τον σύζυγό της. [διέπραξε μοιχεία, δηλαδή]
Το χωρίο αυτό προσωπικά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί αναφέρεται σε απολογητικές πηγές. Δεν ταιριάζει τίποτα· ούτε όνομα, ούτε τοποθεσία, ούτε τρόπος θανάτου. Φροντίζει να μας ενημερώσει βέβαια, για το ζήτημα, ο εκδότης του βιβλίου, καθώς το παραπάνω σχόλιο συνεχίζει.
Αναφέρεται στις υποσημειώσεις πως ο T. Herford, στο βιβλίο του “Ο Χριστιανισμός στο Ταλμούδ” (σελ. 37) θεωρεί πως αυτός ο Μπεν Στάντα είναι ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ. Συνδέει δε το όνομα αυτό με τον όρο “seditious” (=που προκαλεί αναστάτωση) και θεωρεί ότι σχετίζεται με τον “Αιγύπτιο” (Πρξ 21,37-39, [7] Ιώσηπος, Εβρ. Αρχ. XX.8.6 [8]) που έλεγε πως ήταν προφήτης και οδήγησε τους ακολούθους του στο Όρος των Ελαιών, απ’ όπου και τον εκδίωξε ο Επίτροπος Φήλιξ και ο οποίος αργότερα μπορεί να μπερδεύτηκε με τον Ιησού. Ο εκδότης δικαίως λέει πως αυτό αγνοεί τα στοιχεία του ίδιου του Ταλμούδ, αφού αναφέρεται πως ο Πάππος του Ιούδα έζησε κοντά 100 χρόνια μετά τον Ιησού (Git. 90a). Το όνομα της μητέρας του σίγουρα δεν είναι αξιοσημείωτο, ενώ το “megaddela neshayia” ενδεχομένως να δημιούργησε κάποια σύγχυση με τη Μαρία τη Μαγδαληνή.
Είναι γενικά αποδεκτό πάντως πως το χωρίο αυτό αναφέρεται στην εκτέλεση κάποιου ψευδοπροφήτη κατά τον 2ο αιώνα στη Λύδδα.
Παρόμοιο είναι και το ακόλουθο χωρίο, παραλλαγή του παραπάνω:
Ήταν όμως γιος του Στάντα; Σίγουρα ήταν γιος της Πάντιρα. — Είπε ο Ραββί Χισδά: Ο σύζυγος ήταν ο Στάντα, η ερωμένη η Πάντιρα. Αλλά ο σύζυγος ήταν ο Πάππος ο γιος του Ιούδα; — Η μητέρα του ήταν η Στάντα. Αλλά η μητέρα του ήταν η Μίριαμ η κομμώτρια; — Είναι όπως λέμε εμείς στην Πουμπεντίθα: Αυτή ήταν άπιστη στο σύζυγό της.
Βιβλίο Shabbath 104b Γεμαρά, Υποσημείωση 19
Ο βλάσφημος τιμωρείται μόνο αν πει το [θείο] όνομα. Ο Ραββί Γιοσουά Μπαρ Καρά είπε: «Όλη την ημέρα [της δίκης] οι μάρτυρες εξετάζονται χρησιμοποιώντας υποκατάστατο για το θείο όνομα, οπότε “είθε ο JOSE να πατάξει τον JOSE”.» [9] Όταν η δίκη τελείωσε, ο κατηγορούμενος δεν εκτελέστηκε βάσει αυτών των στοιχείων, αλλά όλοι απομακρύνθηκαν [από το δικαστήριο] και στον κύριο μάρτυρα είπαν [οι δικαστές] «Πες επακριβώς τι άκουσες». Τότε το έκανε [χρησιμοποιώντας το θείο όνομα]. Οι δικαστές τότε σηκώθηκαν και έσχισαν τα ρούχα τους· το σχίσιμο αυτό δεν έπρεπε να ξαναραφτεί. Ο δεύτερος μάρτυρας είπε: «Και εγώ τα ίδια άκουσα» [αλλά χωρίς να πει το θείο όνομα], και ο τρίτος είπε: «Και εγώ έτσι άκουσα».
Αυτό το απόσπασμα από το Ταλμούδ είναι ιδιαίτερα παράξενο. Αν δεν σας έλεγα πως χρησιμοποιείται ως αναφορά του Ιησού, ούτε που θα πήγαινε το μυαλό σας. Όπως αναφέρεται και σε μια υποσημείωση στο κυρίως κείμενο, η αναφορά αυτή είναι για τη δίκη με κατηγορία βλασφημίας ενός προφανώς Χριστιανού που ακούστηκε να λέει πως ο JOSE μπορεί να πατάξει τον JOSE. Υποτίθεται πως το πρώτο JOSE αντικαθιστά το όνομα του Ιησού και το δεύτερο τον Θεό· είπε δηλαδή πως ο Ιησούς είναι ισχυρότερος από τον Θεό (το οποίο ήταν διαδεδομένη άποψη μεταξύ των Εβραίων Χριστιανών της εποχής). Βέβαια, πώς μπορεί αυτό να χρησιμοποιηθεί ως ιστορική απόδειξη της ύπαρξης του Ιησού, ακόμα δεν έχω καταλάβει.
Είπε ο Ραββί Συμεών Μπαρ Άζαϊ: Βρήκα έναν κύλινδρο με γενεαλογικά αρχεία στην Ιερουσαλήμ και μέσα ήταν γραμμένο πως ο τάδε είναι μπάσταρδος [έχοντας γεννηθεί] από [την παράνομη ένωση με] μια παντρεμένη γυναίκα, το οποίο επιβεβαιώνει την άποψη του Ραββί Γιοσούα.
Βιβλίο Yebamoth 49a Μισνά
Σηκώνω τα χέρια ψηλά. Τι συμπέρασμα να βγάλει κανείς εδώ; Μου αρέσει που καταγράφηκε κιόλας αυτό στο Ταλμούδ. Το τμήμα αυτό δεν λέει απολύτως τίποτα (εκτός από το ότι κάποτε στα Ιεροσόλυμα γεννήθηκε ένα μπάσταρδο — συγκλονιστικό!)
Λοιπές Αναφορές
Ακολουθεί ένας πίνακας με σταχυολογημένα χωρία από το άρθρο της Wikipedia για τον Ιησού στο Ταλμούδ. Επειδή προέρχονται από πηγές που δεν έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, δεν μπορώ να εγγυηθώ για την ακρίβεια των στοιχείων. Ο πίνακας συμπληρώνεται με τη λίστα των χωρίων που εμφανίζονται στο άρθρο, για να έχετε μια πλήρη λίστα με τις εμφανίσεις του Ιησού στο Ταλμούδ.
Τα αρχικά μπροστά από το όνομα του βιβλίου αναφέρονται στην πηγή, όπως φαίνονται παρακάτω:
- B = Βαβυλωνιακό Ταλμούδ (תלמוד בבלי) Συλλογή ραββινικής προφορικής παράδοσης που κατεγράφη μεταξύ 3ου και 5ου αι. μ.Χ.
- J = Ταλμούδ της Ιερουσαλήμ (תַּלְמוּד יְרוּשָׁלְמִי) Συλλογή ραββινικής προφορικής παράδοσης του 2ου αι. μ.Χ. που κατεγράφη περί τα 350-400 μ.Χ.
- Q = Κοχελέθ Ραμπά (קהלת רבה) = Βιβλίο σχολίων επί του βιβλίου του Εκκλησιαστή (Κοχελέθ). Σύνθεση μεταξύ 6ου και 8ου αι. μ.Χ.
- T = Τοσεφτά (תוספתא) = Προσθήκες / Παράρτημα. Συλλογή προφορικών νόμων που συμπληρώνει τη Μισνά.
| ΒΙΒΛΙΟ & ΧΩΡΙΟ | ΚΕΙΜΕΝΟ | ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ή ΕΚΔΟΣΗ | |
| J ‘Abodah Zarah | 2:2/7 | κάποιος […] του ψιθύρισε εν ονόματι του Ιησού γιου της Πάντερα. | Βενετίας |
| J ‘Abodah Zarah | 2:2/12 | Ο Ιακώβ […] ήρθε να τον γιατρέψει. Του είπε: “θα σου μιλήσουμε εν ονόματι του Ιησού γιου της Πάντερα.” | Βενετίας |
| J Shabboth | 14:4/8 | κάποιος […] του ψιθύρισε εν ονόματι του Ιησού γιου της Πάντερα. | ― |
| J Shabboth | 14:4/13 | Ο Ιακώβ […] ήρθε εν ονόματι του Ιησού Πάντερα για να τον γιατρέψει. | ― |
| Q | 1:8(3) | Ο Ιακώβ […] ήρθε να τον γιατρέψει εν ονόματι του Ιησού γιου της Πάντερα | ― |
| Q | 1:8(3) | Ο Ιακώβ […] ήρθε να τον γιατρέψει εν ονόματι του Ιησού γιου της Πάντερα | Βατικανού 291 Οξφόρδης 164 Pesaro 1519 |
| Q | 1:8(3) | Μου είπε μία λέξη εν ονόματι του Ιησού γιου της Πάντερα | Βατικανού 291 Οξφόρδης 164 Pesaro 1519 |
| T Hullin | 2:22f | Ήρθε ο Ιακώβ […] να τον γιατρέψει εις το όνομα του Ιησού, γιου της Πάντερα | Λονδίνου Βιέννης |
| T Hullin | 2:24 | Μου είπε λόγο αιρετικό εν ονόματι του Ιησού γιου της Πάντιρι | ― |
| B ‘Abodah Zarah | 17a | […] Κάποτε περπατούσα στην πάνω αγορά της Σεπφώριδος, όταν συνάντησα έναν [από τους ακολούθους του Ιησού του Ναζαρηνού], ονόματι Ιακώβ από το Κεφάρ-Σεκανιά […] | ― |
| B ‘Abodah Zarah | 27b | Συνέβη κάποτε στον Μπεν Ντάμα, γιο της αδελφής του Ραββί Ισμαήλ, να τον τσιμπήσει φίδι, και ο Ιακώβ, ντόπιος του Κεφάρ Σεκανιά, ήρθε να τον γιατρέψει, αλλά ο Ραββί Ισμαήλ δεν τον άφησε. […] | ― |
| B Gittin | 56b-57a | […] Τότε πήγε και ανέστησε με ξόρκια τον Ιησού […] | Μονάχου Βατικανού |
| B Sanhedrin | 43a | Την παραμονή του Πάσχα ο Γεσού απαγχονίστηκε. […] Οι ραββίνοι μας δίδαξαν: Ο Γεσού είχε πέντε μαθητές […] | ― |
| B Sanhedrin | 55b-56a | […] “Πες επακριβώς τι άκουσες”. Τότε το έκανε [χρησιμοποιώντας το θείο όνομα]. Οι δικαστές τότε σηκώθηκαν και έσχισαν τα ρούχα τους· το σχίσιμο αυτό δεν έπρεπε να ξαναραφτεί. […] | ― |
| B Sanhedrin | 67a | […] Αλλά μητέρα του ήταν η Μίριαμ, μια κομμώτρια; — Όπως λένε στην Πουμπαντίθα, αυτή η γυναίκα έφυγε από τον σύζυγό της. | ― |
| B Sanhedrin | 106 | […] Πήγε για να πάρει την ανταμοιβή του για τους 24.000 Ισραηλίτες, τον χαμό των οποίων είχε κανονίσει. […] ο Βαλαάμ ο χωλός ήταν 30 ετών όταν τον σκότωσε ο Φινέας ο Ληστής. | ― |
| B Sanhedrin | 107b | και όχι ανόμοια με τον Ραββί Γιοσούα γιος του Περαχιά, ο οποίος έδιωξε τον Ιησού (το Ναζωραίο) και με τα δύο χέρια. | Μονάχου |
| B Sanhedrin B Sotah |
107b 47a |
[…] Τότε (ο Ιησούς) παρατήρησε, “Ραββί, τα μάτια της είναι στενά”. “Άθλιε”, τον επέπληξε, “με τέτοια περνάς τον καιρό σου;” […] | Φλωρεντίας Καρλσρούης Μονάχου |
| B Shabbath | 104b | […] Αλλά η μητέρα του ήταν η Μίριαμ η κομμώτρια; — Είναι όπως λέμε εμείς στην Πουμπεντίθα: Αυτή ήταν άπιστη στον σύζυγό της. | ― |
| B Yebamoth | 49a | […] Βρήκα έναν κύλινδρο με γενεαλογικά αρχεία στην Ιερουσαλήμ, και μέσα ήταν γραμμένο πως ο τάδε είναι μπάσταρδος […] | ― |
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
| 1 ▲ | Το χειρόγραφο του Μονάχου προσθέτει: “ο Ναζαρηνός”. |
| 2 ▲ | Το φλωρεντιανό χειρόγραφο προσθέτει: “και παραμονή του Σαββάτου”. |
| 3 ▲ | Αυτό προέρχεται από το Ησ 14,19, αλλά το συγκεκριμένο τμήμα δεν υπάρχει στη μετάφραση των Ο΄. |
| 4 ▲ | Το “Ιησούς” αναφέρεται στα χειρόγραφα του Μονάχου και του Βατικανού. Το χειρόγραφο του Βίλνιους αναφέρεται σε “αμαρτωλούς του Ισραήλ”. |
| 5 ▲ | Στα σχόλια του Soncino Babylonian Talmud αναφέρεται πως ο Ιακώβ αυτός μπορεί να εννοείται είτε ο Ιάκωβος του Αλφαίου είτε ο Ιάκωβος ο Μικρός. |
| 6 ▲ | ἄνδρες αἱμάτων καὶ δολιότητος οὐ μὴ ἡμισεύσωσι τὰς ἡμέρας αὐτῶν (Ψλμ 54,24) |
| 7 ▲ | 37 μέλλων τε εἰσάγεσθαι εἰς τὴν παρεμβολὴν ὁ Παῦλος λέγει τῷ χιλιάρχῳ· Εἰ ἔξεστί μοι εἰπεῖν τι πρός σε; ὁ δὲ ἔφη· Ἑλληνιστὶ γινώσκεις; 38 οὐκ ἄρα σὺ εἶ ὁ Αἰγύπτιος ὁ πρὸ τούτων τῶν ἡμερῶν ἀναστατώσας καὶ ἐξαγαγὼν εἰς τὴν ἔρημον τοὺς τετρακισχιλίους ἄνδρας τῶν σικαρίων; 39 εἶπε δὲ ὁ Παῦλος· Ἐγὼ ἄνθρωπος μέν εἰμι Ἰουδαῖος Ταρσεὺς, τῆς Κιλικίας οὐκ ἀσήμου πόλεως πολίτης· δέομαι δέ σου, ἐπίτρεψόν μοι λαλῆσαι πρὸς τὸν λαόν. (Πρξ 21,37-39) |
| 8 ▲ | 167 Τὰ μὲν οὖν τῶν λῃστῶν ἔργα τοιαύτης ἀνοσιότητος ἐπλήρου τὴν πόλιν, οἱ δὲ γόητες καὶ ἀπατεῶνες ἄνθρωποι τὸν ὄχλον ἔπειθον αὐτοῖς εἰς τὴν ἐρημίαν ἕπεσθαι: 168 δείξειν γὰρ ἔφασαν ἐναργῆ τέρατα καὶ σημεῖα κατὰ τὴν τοῦ θεοῦ πρόνοιαν γινόμενα. καὶ πολλοὶ πεισθέντες τῆς ἀφροσύνης τιμωρίας ὑπέσχον: ἀναχθέντας γὰρ αὐτοὺς Φῆλιξ ἐκόλασεν. 169 ἀφικνεῖται δέ τις ἐξ Αἰγύπτου κατὰ τοῦτον τὸν καιρὸν εἰς Ἱεροσόλυμα προφήτης εἶναι λέγων καὶ συμβουλεύων τῷ δημοτικῷ πλήθει σὺν αὐτῷ πρὸς ὄρος τὸ προσαγορευόμενον ἐλαιῶν, ὃ τῆς πόλεως ἄντικρυς κείμενον ἀπέχει στάδια πέντε: 170 θέλειν γὰρ ἔφασκεν αὐτοῖς ἐκεῖθεν ἐπιδεῖξαι, ὡς κελεύσαντος αὐτοῦ πίπτοι τὰ τῶν Ἱεροσολυμιτῶν τείχη, δι᾽ ὧν καὶ τὴν εἴσοδον αὐτοῖς παρέξειν ἐπηγγέλλετο. 171 Φῆλιξ δ᾽ ὡς ἐπύθετο ταῦτα, κελεύει τοὺς στρατιώτας ἀναλαβεῖν τὰ ὅπλα καὶ μετὰ πολλῶν ἱππέων τε καὶ πεζῶν ὁρμήσας ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων προσβάλλει τοῖς περὶ τὸν Αἰγύπτιον, καὶ τετρακοσίους μὲν αὐτῶν ἀνεῖλεν, διακοσίους δὲ ζῶντας ἔλαβεν. 172 ὁ δ᾽ Αἰγύπτιος αὐτὸς διαδρὰς ἐκ τῆς μάχης ἀφανὴς ἐγένετο. πάλιν δ᾽ οἱ λῃσταὶ τὸν δῆμον εἰς τὸν πρὸς Ῥωμαίους πόλεμον ἠρέθιζον μηδὲν ὑπακούειν αὐτοῖς λέγοντες, καὶ τὰς τῶν ἀπειθούντων κώμας ἐμπιπράντες διήρπαζον. |
| 9 ▲ | Το “JOSE” είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται στο κείμενο για να αντικαταστήσει το όνομα του Θεού, που είναι λέξη-ταμπού στον Ιουδαϊσμό και απαγορεύεται να εκφέρεται. Ενδιαφέρον είναι ότι όχι μόνο αποτελείται από 4 γράμματα, όπως και το κανονικό όνομα του Θεού, αλλά έχει και την ίδια αριθμολογική αξία βάσει του εβραϊκού αλφαβήτου. (βλ. και εδώ) |
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.
Αρθρογράφος: Ebonmuse
Μετάφραση: Evan T
| « Προηγούμενο άρθρο [2ε] | • Περιεχόμενα | Επόμενο άρθρο » [2ζ] |
Ο Λουκιανός από τα Σαμόσατα γεννήθηκε γύρω στα 125 Κ.Χ. και δεν ήταν ιστορικός, αλλά σατιρικός συγγραφέας που έγραψε διαλόγους που διακωμωδούσαν την αρχαιοελληνική φιλοσοφία και μυθολογία. Κάποιοι απολογητές αναφέρουν το εξής απόσπασμα από το έργο του:
[ΣτΜ: Ο εν λόγω Λουκιανός είναι ο γνωστός Λουκιανός που έγραψε τους “Νεκρικούς Διαλόγους”, που κάποιοι από εμάς ίσως πρόλαβαν στο γυμνάσιο. Το απόσπασμα του Ebonmuse στο χωρίο που ακολουθεί είναι με έντονα γράμματα. Τα υπόλοιπα είναι ενδιαφέροντα συμφραζόμενα, καθώς είναι οι μόνες αναφορές στο έργο του Λουκιανού σε Χριστιανούς. Τη δακτυλογράφηση του πολυτονικού την έκανα εγώ από το σκαναρισμένο βιβλίο, και ανταποκρίνεται στους τόνους που χρησιμοποιούνται εκεί.]
[11]
Ὅτεπερ καὶ τὴν θαυμαστὴν σοφίαν τῶν Χριστιανῶν ἐξέμαθε [ὁ Πρωτεὺς], περὶ τὴν Παλαιστίνην τοῖς ἱερεῦσι καὶ γραμματεῦσιν αὐτῶν ξυγγενόμενος. Καὶ τί γάρ; Ἐν βραχεῖ παῖδας αὐτοὺς ἀπέφῃνε, προφήτης, καὶ θιασάρχης, καὶ ξυναγωγεύς, καὶ πάντα μόνος αὐτὸς ὤν. Καὶ τῶν βίβλων τὰς μὲν ἐξηγεῖτο, καὶ διεσάφει, πολλὰς δὲ αὐτὸς καὶ ξυνέγραφε, καὶ ὡς θεὸν αὐτόν ἐκεῖνοι ἡγοῦντο, καὶ νομοθέτῃ ἐχρῶντο, καὶ προςτάτην ἐπέγραφος. Τὸν μέγαν γοῦν ἐκεῖνον ἔτι σέβουσιν ἄνθρωπον, τὸν ἐν τῇ Παλαιστίνῃ ἀνασκολοπισθέντα,* ὅτι καινὴν ταὺτην τελετὴν εἰςήγαγεν ἐς τὸν βίον.
Τότε ήταν που ο Πρωτέας διδάχθηκε και τη θαυμαστή σοφία των Χριστιανών, όταν γνώρισε στην Παλαιστίνη ιερείς και διδασκάλους τους. Και μάλιστα σε μικρό χρονικό διάστημα τους ξεπέρασε και έγινε προφήτης και πρόεδρος συναθροίσεων και πρώτος στη συναγωγή και για όλα αυτός ήταν πρώτος. Και τα βιβλία τους εξηγούσε και διασαφήνιζε, αλλά και πολλά έγραψε ο ίδιος και οι Χριστιανοί τον είχαν σαν θεό και ως νομοθέτη και τον θεωρούσαν αρχηγό τους. Λατρεύουν δε και εκείνον το σπουδαίο άνθρωπο, που σταυρώθηκε* στην Παλαιστίνη επειδή ίδρυσε αυτή τη νέα θρησκεία.[12]
Τότε δὴ καὶ συλληφθεὶς ἐπὶ τούτῳ ὁ Πρωτεὺς, ἐνέπεσεν εἰς τὸ δεσμωτήριον. Ὅπερ καὶ αὐτὸ οὐ μικρὸν αὐτῷ ἀξίωμα περιεποίησε πρὸς τὸν ἐξῆς βίον, καὶ τὴν τερατείαν, καὶ δοξοκοπίαν, ὧν ἐρῶν ἐτύγχανεν. Ἐπεὶ δ’ οὖν ἐδέδετο, οἱ Χριστιανοὶ συμφορὰν ποιούμενοι τὸ πρᾶγμα, πάντα ἐκίνουν, ἐξαρπάσαι πειρώμενοι αὐτόν. Εἶτ’ ἐπεὶ τοῦτο ἦν ἀδύνατον, ἥγε ἄλλη θεραπεία πᾶσα οὐ παρέργως ἀλλά ξὺν σπουδῇ ἐγίγνετο· καὶ ἕωθεν μὲν εὐθὺς ἦν ὁρᾷν παρά τῷ δεσμωτηρίῳ περιμένοντα γραΐδια, χήρας τινάς, καὶ παιδιά ὀρφανά· οἱ δὲ ἐν τέλει αὐτῶν καὶ συνεκάθευδον ἔνδον μετ’ αὐτοῦ, διαφθείροντες τοὺς δεσμοφύλακας· εἶτα δεῖπνα ποικίλα εἰςεκομίζετο, καὶ λόγοι ἱεροὶ αὐτῶν ἐλέγοντο, καὶ ὁ βέλτιστος Περεγρῖνος (ἔτι γὰρ τοῦτο ἐκαλεῖτο) καινός Σωκράτης ὑπ’ αὐτῶν ὠνομάζετο.
Λόγω αυτών συνελήφθη ο Πρωτέας και τον έριξαν στη φυλακή, γεγονός που δεν του έδωσε και μικρό κύρος και του χρησίμευσε για την αγυρτεία και το κυνήγι της δόξας, τα οποία και λάτρευε. Όταν φυλακίστηκε, οι Χριστιανοί το θεώρησαν αυτό κοινή συμφορά και έκαναν τα πάντα για να δραπετεύσει. Αλλά επειδή αυτό στάθηκε αδύνατο, του συμπαραστάθηκαν όσο καλύτερα μπορούσαν. Από νωρίς το πρωί έβλεπε έξω από τη φυλακή να περιμένουν γριούλες και χήρες και ορφανά, ενώ οι αρχηγοί τους δωροδοκούσαν τους δεσμοφύλακες και μπαίναν στη φυλακή για να κοιμηθούν μαζί του. Του φέρνανε δε και διάφορα φαγητά και λέγανε προσευχές για χάρη του και τον σπουδαίο Περεγρίνο (γιατί και έτσι τον έλεγαν) τον θεωρούσαν ως νέο Σωκράτη.[13]
Καὶ μὴν καὶ τῶν ἐν Ἀσίᾳ πόλεων ἐστὶν ὧν ἧκόν τινες, τῶν Χριστιανῶν στελλόντων ἀπὸ τοῦ κοινοῦ, βοηθήσοντες, καὶ ξυναγορεύσοντες, και παραμυθησόμενοι τὸν ἄνδρα. Ἀμήχανον δέ τι τὸ τάχος ἐπιδείκνυνται, ἐπειδάν τι τοιοῦτον γένηται, δημόσιον. Ἐν βραχεῖ γάρ, ἀφειδοῦσι πάντων. Καὶ δὴ καὶ τῷ Περεγρίνῳ πολλὰ τότε ἧκε χρήματα παρ’ αὐτῶν ἐπὶ προφάσει τῶν δεσμῶν, καὶ πρόςοδον οὐ μικρὰν ταύτην ἐποιήσατο. Πεπείκασι γὰρ αὑτούς οἱ κακοδαίμονες, τὸ μὲν ὅλον ἀθάνατοι ἔσεσθαι, καὶ βιώσεσθαι τὸν ἀεὶ χρόνον. Παρ’ ὃ καὶ καταφρονοῦσι τοῦ θανάτου, καὶ ἑκόντες αὑτούς ἐπιδιδόασιν οἱ πολλοί. Ἔπειτα δὲ ὁ νομοθέτης ὁ πρῶτος ἔπεισεν αὐτοὺς, ὡς ἀδελφοὶ πάντες εἶεν ἀλλήλων· ἐπειδὰν ἅπαξ παραβάντες, θεοὺς μὲν τοὺς Ἑλληνικοὺς ἀπαρνήσωνται, τὸν δὲ ἀνεσκολοπισμένον* ἐκεῖνον σοφιστὴν αὐτῶν προςκυνῶσι, καὶ κατὰ τοὺς ἐκείνου νόμους βιῶσι. Καταφρονοῦσιν οὖν ἁπάντων ἐξίσης, καὶ κοινὰ ἡγοῦνται, ἄνευ τινὸς ἀκριβοῦς πίστεως τὰ τοιαῦτα παραδεξάμενοι. Ἤν τοίνυν παρέλθῃ τις εἰς αὐτοὺς γόης, καὶ τεχνίτης ἄνθρωπος, καὶ πράγμασι χρῆσθαι δυνάμενος, αὐτίκα μάλα πλούσιος ἐν βραχεῖ ἐγένετο, ἰδιώταις ἀνθρώποις ἐγχανών.
Αλλά και από τις ασιατικές πόλεις έρχονταν Χριστιανοί απεσταλμένοι με χρήματα από τα κοινά και για να μιλήσουν υπέρ του και για να τον παρηγορήσουν. Είναι ασύλληπτο το πόσο γρήγορα ανταποκρίνονταν, όταν γινόταν κάτι τέτοιο· και πολύ γρήγορα και δε λυπόντουσαν τα έξοδα. Με πρόφαση τη φυλάκισή του δε, ο Περεγρίνος τούς πήρε πολλά λεφτά και έκανε ένα διόλου μικρό κομπόδεμα. Διότι αυτοί οι κακορίζικοι έχουν πειστεί πως είναι αθάνατοι και θα ζήσουν για πάντα. Γι’ αυτό και περιφρονούν το θάνατο και συχνά παραδίδονται σ’ αυτόν με τη θέλησή τους. Έπειτα ο πρώτος νομοθέτης τους έπεισε πως είναι όλοι αδελφοί μεταξύ τους, αν αλλάξουν θρησκεία και απαρνηθούν τους ελληνικούς θεούς και προσκυνούν εκείνον τον σταυρωμένο* φιλόσοφο και ζουν σύμφωνα με τις εντολές του. Όλα τα περιφρονούν και τα έχουν από κοινού, επειδή τα πίστεψαν αυτά χωρίς να ελέγξουν αν είναι ορθά. Αν λοιπόν εμφανιστεί ανάμεσά τους κάποιος άνθρωπος απατεώνας και γητευτής, που να μπορεί να το εκμεταλλευτεί αυτό, μπορεί να γίνει πολύ γρήγορα πλούσιος, εξαπατώντας απλούς ανθρώπους.[…] [16]
Ἐξῄει οὖν τὸ δεύτερον πλανησόμενος, ἱκανὰ ἐφόδια τοὺς Χριστιανοὺς ἔχων, ὑφ’ ὧν δορυφορούμενος, ἐν ἅπασιν ἀφθόνοις ἦν. Καὶ χρόνον μέν τινα οὕτως ἐβόσκετο. Εἶτα παρανομήσας τι καὶ ἐς ἐκείνους, (ὤφθη γάρ τι, ὡς οἶμαι, ἐσθίων τῶν ἀποῤῥήτων αὐτοῖς) οὐκ ἔτι προςιεμένων αὐτῶν ἀπορούμενος […]
Μετά από αυτά συνέχισε να περιπλανιέται, έχοντας ως εφόδιο τους Χριστιανούς που τον ακολουθούσαν και του παρείχαν άφθονα ό,τι χρειαζόταν. Για αρκετό καιρό τρεφόταν μ’ αυτό τον τρόπο. Αλλά έπειτα παρέβη κάποιο νόμο που είχαν (νομίζω πως τον είδανε να τρώει κάτι απαγορευμένο γι’ αυτούς) και σταμάτησαν να τον βοηθούν και έγινε φτωχός […]* Σημειωτέον πως κατά τη ρωμαϊκή περίοδο ο όρος “ανασκολοπισμός” αναφέρεται και στη σταύρωση, αλλά και στο παλούκωμα.
“Περί της Περεγρίνου Τελευτής”, 11-13.16 (Έκδοση Λειψίας, 1829, Τόμος IV, σελ. 172-176)
Μοιάζει πως ο Λουκιανός στηρίζει την άποψη πως υπήρξε πράγματι ένα άτομο ονόματι Ιησούς Χριστός. Ωστόσο ας μην ξεχνάμε το τρίτο κριτήριο –πότε έγραψε; Δεδομένου πως το χωρίο δεν γράφτηκε πριν τα μέσα του 2ου αιώνα, δεν μπορεί να μας δώσει άμεσες πληροφορίες για την ιστορικότητα του Ιησού. Ο Λουκιανός πρέπει να αντλεί από αλλού τις πληροφορίες του. Από πού όμως; Αφού δεν μας λέει, δεν μπορούμε να ξέρουμε στα σίγουρα, όμως ίσως και να χρησιμοποίησε σαν πηγή κάποιον από τους ιστορικούς που αναφέρουμε στο κεφάλαιο αυτό. Μπορεί και να αναπαράγει απλά ιστορίες συγχρόνων του Χριστιανών. Δεν μας το λέει, οπότε δεν ξέρουμε τις πηγές του, αλλά μπορούμε να πούμε με ασφάλεια πως τα γραφόμενα του Λουκιανού δεν αποτελούν ανεξάρτητη επιβεβαίωση της ύπαρξης του Ιησού.
[ΣτΜ: Επιπλέον είναι προφανές πως ο Λουκιανός μεταφέρει τις πεποιθήσεις των Χριστιανών της εποχής, οπότε δεν είναι παράδοξο να γράφει πως οι Χριστιανοί πίστευαν σε έναν πραγματικό Ιησού. Έχουμε ήδη αναφέρει άλλωστε πως εκατό χρόνια είναι επαρκέστατος χρόνος για την αποκρυστάλλωση ενός θρύλου].
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.
Μετάφραση: Evan T
| « Προηγούμενο άρθρο [2δ] | • Περιεχόμενα | Επόμενο άρθρο » [2ς] |
Ο Μαρά Βαρ Σεραπίων ήταν Σύριος, αλλά δεν γνωρίζουμε τίποτα άλλο για τη ζωή του. Όλο κι όλο σώζονται σπαράγματα από ένα γράμμα που έγραψε στον γιο του από τη φυλακή [ΣτΜ: ο κύριος όγκος του γράμματος είναι συμβουλές για την αναζήτηση της σοφίας, ως μέσο αντιμετώπισης των δυσκολιών της ζωής] μεταξύ των οποίων αναφέρονται και τα εξής:
Τι να πούμε όταν οι σοφοί σύρονται βίαια από τους τυράννους και η σοφία τους χάνει την ελευθερία της από συκοφαντίες και λεηλατούνται για την ανώτερη νοημοσύνη τους, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους; Δεν είναι όμως τελείως απαραίτητο να τους λυπόμαστε. Τι κέρδισαν οι Αθηναίοι που θανάτωσαν τον Σωκράτη, δεδομένου πως τιμωρήθηκαν με λιμό και λοιμό; Ή οι κάτοικοι της Σάμου όταν έκαψαν τον Πυθαγόρα, δεδομένου πως σε μία ώρα ολόκληρη η χώρα τους καλύφθηκε με άμμο; Ή οι Εβραίοι που δολοφόνησαν τον Σοφό Βασιλιά τους, δεδομένου πως από εκείνη τη στιγμή άρχισαν να χάνουνε το βασίλειό τους; Διότι με δικαιοσύνη ο Θεός ξεπλήρωσε τη σοφία και των τριών. Οι Αθηναίοι πέθαναν από λιμό· και οι κάτοικοι της Σάμου σκεπάστηκαν ανεπανόρθωτα από τη θάλασσα· και οι Εβραίοι δυστύχησαν και εκδιώχθηκαν από το βασίλειό τους και σκορπίζονται σε κάθε γη. Όχι, ο Σωκράτης δεν πέθανε, χάρη στον Πλάτωνα· ούτε ο Πυθαγόρας, χάρη στο άγαλμα της Ήρας· ούτε ο Σοφός Βασιλιάς εξ αιτίας των νόμων που θεσμοθέτησε.
Η απόδοση στα Ελληνικά βασίζεται στην αγγλική μετάφραση από τη συλλογή “Ante-Nicene Fathers” του Alexander Roberts & James Donaldson, τόμος VIII, σελ. 737 (1885)
[ΣτΜ: Στάθηκε αδύνατον να εντοπίσω το ελληνικό κείμενο της επιστολής του Βαρ Σεραπίονος, αλλά εμφανίζεται να προέρχεται από χειρόγραφο σε περγαμηνή που βρίσκεται στην Εθνική Βρετανική Βιβλιοθήκη υπό τον κωδικό “BL Add. 14658”. Το χειρόγραφο αυτό αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης συλλογής περγαμηνών (κωδικοί 14425 ως και 14741) που βρέθηκαν στο Συριακό Μοναστήρι της Αιγύπτου, στην έρημο Wadi El Natrun.]
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.
Μετάφραση: Evan T
| « Προηγούμενο άρθρο [2γ] | • Περιεχόμενα | Επόμενο άρθρο » [2ε] |
Άλλος ένας Ρωμαίος ιστορικός που θα μας απασχολήσει είναι ο Κορνήλιος Τάκιτος, του οποίου τα σωζώμενα έργα είναι τα “Γερμανία”, “Ιστορίαι” και τα “Χρονικά”, γραμμένα περί το 115 Κ.Χ. Προς το τέλος των “Χρονικών”, στο βιβλίο 15, κεφάλαιο 44 υπάρχει άλλη μια αναφορά στον Ιησού:
Mox petita dis piacula aditique Sibyllae libri, ex quibus supplicatum Vulcano et Cereri Proserpinaeque ac propitiata Iuno per matronas, primum in Capitolio, deinde apud proximum mare, unde hausta aqua templum et simulacrum deae perspersum est; et sellisternia ac pervigilia celebravere feminae quibus mariti erant. sed non ope humana, non largitionibus principis aut deum placamentis decedebat infamia quin iussum incendium crederetur. ergo abolendo rumori Nero subdidit reos et quaesitissimis poenis adfecit quos per flagitia invisos vulgus Christianos appellabat. auctor nominis eius Christus Tiberio imperitante per procuratorem Pontium Pilatum supplicio adfectus erat; repressaque in praesens exitiabilis superstitio rursum erumpebat, non modo per Iudaeam, originem eius mali, sed per urbem etiam quo cuncta undique atrocia aut pudenda confluunt celebranturque. igitur primum correpti qui fatebantur, deinde indicio eorum multitudo ingens haud proinde in crimine incendii quam odio humani generis convicti sunt. et pereuntibus addita ludibria, ut ferarum tergis contecti laniatu canum interirent, aut crucibus adfixi aut flammandi, atque ubi defecisset dies in usum nocturni luminis urerentur. hortos suos ei spectaculo Nero obtulerat et circense ludicrum edebat, habitu aurigae permixtus plebi vel curriculo insistens. unde quamquam adversus sontis et novissima exempla meritos miseratio oriebatur, tamquam non utilitate publica sed in saevitiam unius absumerentur. Ο επόμενος στόχος ήταν να βρεθεί τρόπος να κατευναστούν οι θεοί και γι’ αυτόν το σκοπό κατατρέξανε στα Σιβυλλικά βιβλία, σύμφωνα με τις συμβουλές των οποίων προσφέρθηκαν προσευχές στον Ήφαιστο, τη Δήμητρα και την Περσεφόνη. Και προς την Ήρα κάνανε παρακλήσεις οι γηραιές γυναίκες, πρώτα στο Καπιτώλιο και έπειτα στο πιο κοντινό σημείο της ακτής, από όπου πήρανε νερό και ραντίσανε τον ναό και το άγαλμα της θεάς. Και γίνανε και ιερά δείπνα και αγρυπνίες στα οποία συμμετείχαν παντρεμένες γυναίκες. Αλλά όλες οι ανθρώπινες προσπάθειες, όλα τα πλούσια δώρα του αυτοκράτορα και όλες οι παρακλήσεις στους θεούς δεν εξαφάνισαν την κακόβουλη πεποίθηση ότι η φωτιά ήταν αποτέλεσμα διαταγής. Συνεπώς, για να ξεφορτωθεί την αναφορά αυτή, ο Νέρωνας φόρτωσε την ενοχή και επέβαλε τα πιο φριχτά μαρτύρια σε μια τάξη [πολιτών] μισητή για τα έκτροπά της, που ο κόσμος ονόμαζε Χριστιανούς. Ο Χριστός, από τον οποίο πήρανε το όνομά τους, τιμωρήθηκε με την εσχάτη των ποινών κατά τη βασιλεία του Τιβερίου από έναν από τους επιτρόπους μας, τον Πόντιο Πιλάτο, και μία άκρως κακοποιός δεισιδαιμονία που αρχικά τέθηκε υπό έλεγχο, ξέσπασε ξανά όχι μόνο στην Ιουδαία, την πρώτη πηγή του κακού αυτού, αλλά ακόμα και στη Ρώμη, όπου συγκεντρώνονται και γίνονται δημοφιλή όλα τα φριχτά και ξεδιάντροπα πράγματα από κάθε γωνιά της γης. Έτσι συνελήφθησαν όλοι όσοι δήλωναν ένοχοι. Έπειτα, βάσει των πληροφοριών που δώσανε, καταδικάστηκε ένα μεγάλο πλήθος, όχι τόσο για το έγκλημα της πυρπόλησης της πόλης, όσο για το μίσος τους κατά της ανθρωπότητας. Κάθε είδους εξευτελισμοί προστέθηκαν στις θανατώσεις τους. Καλυμμένοι με δέρματα ζώων, τους ξεσκίζανε σκυλιά και πεθαίνανε ή τους καρφώνανε σε σταυρούς ή καταδικάζονταν σε πυρά και καίγονταν ως νυχτερινός φωτισμός, αφού έσβηνε το φως της ημέρας. Ο Νέρωνας διέθεσε τους κήπους του για το θέαμα και κατά τη διάρκειά του είτε ανακατευόταν με το πλήθος φορώντας ρούχα ηνιόχου ή στεκόταν όρθιος σε άμαξα. Έτσι, ακόμα κι αν επρόκειτο για εγκληματίες που τους άξιζε ακραία και παραδειγματική τιμωρία, άρχισε να αναδύεται ένα συναίσθημα συμπάθειας· γιατί καταστρέφονταν, όπως φαινόταν, όχι για το κοινό καλό, αλλά για να ικανοποιηθεί η σκληρότητα ενός ανθρώπου. Annales (Χρονικά), βιβλίο XV, κεφ. 44
(βάσει της Αγγλικής μετάφρασης των Alfred John Church και William Jackson Brodribb)
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.
Αρθρογράφος: Ebonmuse
Μετάφραση: Evan T
| « Προηγούμενο άρθρο [2β] | • Περιεχόμενα | Επόμενο άρθρο » [2δ] |
Ο Πλίνιος ο Νεότερος (Γάιος Πλίνιος Κεκίλιος Σεκούνδος, Gaius Plinius Caecilius Secundus) ήταν επί δύο χρόνια ανθύπατος (proconsul) της Βιθυνίας, μιας ρωμαϊκής επαρχίας στη Μικρά Ασία, και είναι γνωστός για αρκετές επιστολές που έγραψε στον Αυτοκράτορα Τραϊανό γύρω στο 112 Κ.Χ. που μας δίνουν πληροφορίες για την καθημερινή ζωή εκείνη την περίοδο. Σε ένα από αυτά γράφει [ΣτΜ: για κάποιους Χριστιανούς που συνέλαβε, αλλά απαρνήθηκαν την πίστη τους για να γλιτώσουν]:
Quoque omnes et imaginem tuam deorumque simulacra venerati sunt et Christo male dixerunt. Affirmabant autem hanc fuisse summam vel culpae suae vel erroris, quod essent soliti stato die ante lucem convenire, carmenque Christo quasi deo dicere secum invicem seque sacramento non in scelus aliquod obstringere, sed ne furta ne latrocinia ne adulteria committerent, ne fidem fallerent, ne depositum appellati abnegarent. Quibus peractis morem sibi discedendi fuisse rursusque coeundi ad capiendum cibum, promiscuum tamen et innoxium; quod ipsum facere desisse post edictum meum, quo secundum mandata tua hetaerias esse vetueram. Όλοι λατρέψανε το άγαλμά σου [Αυτοκράτορα] και τα αγάλματα των θεών και ταυτόχρονα καταριούνταν το όνομα του Χριστού. Παραδέχθηκαν ολόκληρη την ενοχή τους ή το σφάλμα τους, που ήταν ότι μια συγκεκριμένη ημέρα, πριν ξημερώσει, συναντιόντουσαν και απηύθηναν ένα είδος προσευχής στον Χριστό ως σε θεότητα και δενόντουσαν με βαρύ όρκο, όχι για κάποιον κακό σκοπό, αλλά [ορκίζονταν] να μην κάνουνε ποτέ κάποια απάτη ή μοιχεία, να μην πούνε ποτέ ψέματα, ούτε να προδώσουν την εμπιστοσύνη κάποιου· και μετά είχαν έθιμο να χωρίζονται και μετά να ξανασυγκεντρώνονται για να φάνε από κοινού ένα αθώο γεύμα. Μετά τη διαταγή μου που απαγόρευε τις συναθροίσεις, όπως με διέταξες, σταμάτησαν αυτό το έθιμό τους. “Epistularum Libri Decem”, Βιβλίο X, XCVII ή 96 (στ. 6-7)
Η απόδοση στα Ελληνικά βασίζεται στην Αγγλική μετάφραση του William Melmoth (περί 1850)
 |
|
Απεικόνιση του Πλίνιου του Νεότερου |
Και πάλι θυμηθείτε το δεύτερο κριτήριο. Το χωρίο δεν αναφέρει τίποτα για τον ιστορικό Ιησού, ούτε βεβαιώνει την ύπαρξη ενός τέτοιου ατόμου. Απλά λέει πως οι Χριστιανοί λατρεύαν τον Χριστό, αλλά αυτό αποδεικνύει την ύπαρξη του Ιησού, όσο και το ότι οι Ρωμαίοι λάτρευαν τον Δία (μην ξεχνάτε και πως το “Χριστός” είναι τίτλος και όχι όνομα). Αυτός ο στίχος δεν λέει πως ο Χριστός υπήρξε ποτέ στη Γη, ούτε πως οι Χριστιανοί το πίστευαν αυτό· οπότε ο στίχος είναι πλήρως συμβατός με έναν πρώιμο Χριστιανισμό που λάτρευε έναν Χριστό-πνεύμα του οποίου ο θάνατος και η ανάσταση συνέβησαν στους Ουρανούς. [ΣτΜ: εδώ ο συγγραφέας αναφέρεται στην υπόθεση που αναλύει στο κεφάλαιο 3] Αλλά και να μην ισχύει αυτό, εκατό χρόνια είναι υπεραρκετά για να ριζώσουν θρύλοι για ένα ανύπαρκτο ιστορικό πρόσωπο.
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο On the way to Ithaca, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.
