Ματιές στην ιστορία της αθεΐας και κυρίαρχοι μύθοι [2]

20 August 2013
Στο πλαίσιο των ομιλιών, έξι συνολικά τον αριθμό, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από μέλη της Ένωσης Αθέων στον Ελεύθερο Κοινωνικό Χώρο «Nosotros» (Θεμιστοκλέους 66, Εξάρχεια), μετά από πρόσκληση για συμμετοχή στους κύκλους αυτομόρφωσης που διοργανώνει ο συγκεκριμένος χώρος, το μπλογκ μας αναδημοσιεύει τμηματικά το περιεχόμενο των ομιλιών αυτών.


Αρθρογράφος: Δρ. Στέλιος Φραγκόπουλος, ομότ. καθηγητής, συγγραφέας, εκπαιδευτικός


« Προηγούμενο [1] Επόμενο [3]

1.2 Ο Πλάτων και η μισαλλόδοξη καταστολή της αθεΐας

Κατά το πρώτο μισό του 4ου αιώνα π.κ.χ. προκαλεί ανησυχία σε πολλούς ολιγαρχικούς και θεόπληκτους η αύξηση της αθεΐας. Στο βιβλίο του Ι’ των Νόμων καταγράφει ο Πλάτων για πρώτη φορά τη σημαντική εξάπλωση της αθεΐας και αναζητεί τα αίτια γι’ αυτή την εξέλιξη. Η άποψη του Πλάτωνα ότι η αθεΐα σχετίζεται με μειωμένη ηθικότητα και ότι πρέπει ως αντίδοτο να επιβληθούν αυστηρές ποινές στους άθεους επηρέασε μεγάλο μέρος της κοινωνίας και υιοθετήθηκε αυτούσια από τον χριστιανισμό.

Οι άθεοι ήταν «χυδαίοι» και «άξεστοι», «αδυνατούν να υποτάξουν τις ηδονές και τα πάθη τους», σε αντίθεση με τους ευγενείς «ιδεαλιστές» που εμπνέονταν από την πλατωνική ιδεοληψία του «κόσμου των ιδεών». Λειτουργεί δε μέχρι σήμερα στην κοινή συνείδηση η απαξιωτική αντιμετώπιση των άθεων, αφού η αντίληψη περί ανηθικότητας υποδαυλίζεται από ιδιοτελείς ανθρώπους και θεσμούς που έχουν επαγγελματική σχέση με τη θρησκευτική πίστη.

Ο Πλάτων διακρίνει τους άθεους σε τρεις κατηγορίες: α) εκείνους που δεν πιστεύουν στην ύπαρξη θεών, β) εκείνους που θεωρούν ότι οι θεοί αδιαφορούν για τους ανθρώπους και γ) εκείνους που προσπαθούν να παραπλανήσουν τους θεούς με θυσίες και προσευχές. Και «γιατί υπάρχουν και τι πρεσβεύουν οι άθεοι», θέτει ο φιλόσοφος το ερώτημα στο βιβλίο του, και απαντάει για λογαριασμό του ο Αθηναίος (που είναι ο ίδιος ο Πλάτων): «Φωτιά, νερό, γη, όλα αυτά λένε υπάρχουν μόνο δυνάμει της Φύσης και της Τύχης και τίποτα από αυτά δυνάμει της Τέχνης (δηλ. της θεϊκής δημιουργίας). Από αυτά λοιπόν που στερούνται παντελώς ψυχής γεννήθηκαν τα μεταγενέστερα σώματα, δηλαδή η Γη, ο Ήλιος, η Σελήνη, τα άστρα. […] Κατ’ αυτόν τον τρόπο και βάσει αυτής της διαδικασίας δημιουργήθηκε ο ουρανός στο σύνολό του με ό,τι αυτός περιέχει, και με τη σειρά τους όλα τα ζώα και τα φυτά. […] Όλα αυτά όμως δεν οφείλονται ούτε σε έναν νου, όπως διατείνονται, ούτε σε μία θεότητα, ούτε σε μία Τέχνη (θεϊκή δημιουργία), αλλά, όπως είπαμε, στη Φύση και στην Τύχη.»

Η αθεΐα λοιπόν, κατά τον Πλάτωνα, οφείλεται στις υλιστικές αντιλήψεις για τη φύση. Όλη η επινοημένη συζήτηση σ’ αυτό το συγγραφικό έργο αποτέλεσε θέμα προβληματισμού μέχρι τον 19ο αιώνα, οπότε διατυπώθηκαν η Εξελικτική Θεωρία και αναπτύχθηκαν η Φυσική, η Χημεία και η Βιολογία…

Και πώς αντιμετωπίζεται η παρακμή της κοινωνίας λόγω της αθεΐας; Ο Πλάτων έχει τη λύση: Πειθώ και Καταστολή. Αναλαμβάνει δε στο βιβλίο του να αποδείξει το «αυτονόητο» διαμαρτυρόμενος, «Πώς να μιλήσει κάποιος χωρίς θυμό για να πει ότι υπάρχουν θεοί; Κατ’ ανάγκην και με υπομονή αλλά και δυσφορία αναγκαζόμαστε να μιλήσουμε σ’ αυτούς τους ανθρώπους εξ αιτίας της απιστίας τους… Οι άθεοι δεν διαθέτουν ούτε μιαν αξιόλογη δικαιολογία, δεν έχουν ούτε ίχνος νοημοσύνης!» Αναλαμβάνει δε να νουθετήσει τους «παρεκτρεπόμενους», χωρίς να του το ζητήσει κανείς, και διαμαρτύρεται που του έπεσε αυτό το φορτίο…

Και επειδή 2.300 χρόνια έκτοτε δεν έχει αποδειχθεί η ύπαρξη κάποιου θεού, μάλλον το αντίθετο συμβαίνει, αποδεικνύεται ότι ο Πλάτων ανάγει την υποκειμενική αντίληψη ή επιθυμία του σε προφανή απόδειξη!

Πάντως βλέπει ο ίδιος ο Πλάτων την αδυναμία της επιχειρηματολογίας του έναντι της επιστήμης, διαπιστώνοντας την έλλειψη επιχειρημάτων σε σύγκριση με τους επιστήμονες εκείνης της εποχής, αφού αυτοί λένε ότι «τα άστρα είναι μόνο χώμα και πέτρες και είναι ανίκανα να μεριμνήσουν για τα ανθρώπινα ζητήματα», ενώ ο Πλάτων διαθέτει μόνο την ιδεοληψία της (βαβυλωνιακής) αστρολατρείας, σύμφωνα με την οποία τα άστρα είναι μάτια των θεών και παρακολουθούν τις ενέργειες των ανθρώπων… Τελικά, σήμερα γνωρίζουμε ποια αντίληψη για τη ζωή και τον κόσμο είναι σωστή, αλλά αυτή η σύγκριση αποσιωπάται στα σχολεία και στη δημόσια συζήτηση.

Και ποια είναι η καταστολή που προτείνει ο μέγας φιλόσοφος; Άτεγκτη κατασταλτική νομοθεσία κατά της αθεΐας και της ασέβειας! Οι πολίτες επιβάλλεται να καταδίδουν όλους τους άθεους, αλλιώς είναι συνυπεύθυνος και ασεβής όποιος παραλείπει αυτή την καταγγελία. Όποιοι προσβάλλονται από τη «νόσον της αθεΐας» θα εγκλείονται σε πρώτη φάση, τουλάχιστον για πέντε χρόνια, σε «Σωφρονιστήριο», τουτέστιν στρατόπεδο συγκεντρώσεως, όπου θα παρακολουθούν μαθήματα αναμορφώσεως. Εφόσον δείξει αναμορφωμένος ένας κρατούμενος, θα απολύεται δοκιμαστικά. Αν όμως δεν δεχτεί να αναμορφωθεί, ή μεταπέσει πάλι στην αθεΐα, θα εκτελείται!

Ο Πλάτων επεξεργάζεται και προπαγανδίζει με τα ύστερα έργα του, «Πολιτεία» και «Νόμοι», το θεμελιώδες μοντέλο του ολοκληρωτικού κράτους. Διαδίδει επίσης τη «θεωρία της παρακμής», η οποία υιοθετήθηκε κατά καιρούς και μέχρι των ημερών μας από όλα τα αυταρχικά καθεστώτα, με αναφορές στον σπουδαίο εμπνευστή της. Σύμφωνα με αυτήν, αρχικά λειτουργούσε μια καλή και αποδοτική κοινωνία των πρωτόγονων ανθρώπων με σταθερά ήθη και έθιμα, αλλά στην πορεία προέκυψε άνοιγμα προς νέα ήθη, μια φιλελευθεροποίηση και απελευθέρωση, η οποία οδήγησε στην παρακμή και την αθεΐα, ή ό,τι αντιλαμβάνεται ο Πλάτων ως «παρακμή»!

Ο μισάνθρωπος αυτός, λάτρης των ολοκληρωτικών καθεστώτων και της παραπλανήσεως του λαού, καταπιάνεται με λεπτομέρειες για το τι θα συμβεί με το πτώμα ενός άθεου που δεν «μετανόησε», όπως λέγανε αργότερα οι χριστιανοί. Υπάρχει περιγραφή πού θα τοποθετείται το πτώμα έξω από τα τείχη και ότι θα ισχύει απαγόρευση ενταφιασμού του. Εδώ βλέπουμε ανάγλυφα τον μηχανισμό της Ιεράς Εξέτασης που έστησαν μιάμιση χιλιετία μετά οι χριστιανικές εκκλησίες σε Ανατολή και Δύση.

Η απόρριψη της αττικής δημοκρατίας από τον Πλάτωνα και η προτίμησή του σε ένα αυταρχικό καθεστώς που θα στηρίζεται σε «βασιλιάδες-φιλοσόφους» αναδεικνύουν τον εμπνευστή αυτών των ιδεών ως τον πρώτο συνειδητό υποστηρικτή και προπαγανδιστή δικτατορικών και θεοκρατικών καθεστώτων. Έτσι, προδίδει ο Πλάτων και τον δάσκαλό του Σωκράτη, ο οποίος δεν θα γινόταν αποδεκτός στην πλατωνική «ιδανική πολιτεία».

Όπως ξέρουμε από την Ιστορία, με τη βοήθεια μιας σπαρτιατικής φρουράς που εγκαταστάθηκε στην πόλη, οι Τριάκοντα Τύραννοι, με τον Κριτία, θείο του Πλάτωνα, επικεφαλής μιας αδίστακτης συμμορίας, εγκαθίδρυσαν καθεστώς τρόμου, το οποίο διατήρησε στο ακέραιο τα πολιτικά δικαιώματα μόνο για 3.000 πολίτες, μέλη της δικής τους παράταξης. Αρκετοί αντίπαλοι δολοφονήθηκαν χωρίς να προηγηθεί δίκη· όσοι αντιστάθηκαν δε, εξοντώθηκαν χωρίς οίκτο. Τον Ιανουάριο του 403 π.Χ., μετά από 7-8 μήνες στην εξουσία, οι Τριάκοντα εκδιώχθηκαν, προς μεγάλη ανακούφιση των κατοίκων της Αττικής.

Ο Πλάτων, αναλογιζόμενος αργότερα (7η επιστολή) σε μεγάλη ηλικία τι κακό προκάλεσαν στην πόλη και στον λαό οι Ολιγαρχικοί, έδειχνε μετανιωμένος. Στα νιάτα του, γράφει, πίστεψε πως, αν έπεφτε η Δημοκρατία και έπαιρναν την εξουσία οι Ολιγαρχικοί, θα σχηματιζόταν μια πολιτεία με ιδανικό πολίτευμα. Η υποταγμένη Δημοκρατία αποδείχθηκε όμως χρυσάφι, καταλήγει ο Πλάτων, μπροστά σ’ αυτά που έκαναν ο θείος με τη συμμορία του!

1.3 Η ελληνιστική εποχή

Ο Πλάτων εξέφρασε με τις αντιδραστικές θέσεις του την αθηναϊκή κοινωνία μετά την ήττα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο και τη μειωμένη εκτίμηση των πολιτών για την πόλη και το πολίτευμά της. Στο δεύτερο μισό του τέταρτου αιώνα, μετά τον θάνατο του Πλάτωνα (347 π.κ.χ.) προκλήθηκε όξυνση του θρησκευτικού ζητήματος λόγω των πολιτικών αναταραχών και ανακατατάξεων που προκάλεσαν την κατάργηση της πόλης-κράτους και την υπαγωγή έκτοτε των Ελλήνων σε αυτοκρατορίες, μέχρι το 1828 που λειτούργησε το νέο ελληνικό κράτος με τον Καποδίστρια!

Λόγω των ανατροπών των παραδοσιακών αξιών χάνονται οι τοπικές θρησκείες και επικρατούν ατομικές, διάφοροι αποκρυφισμοί και η αθεΐα. Γι’ αυτή την εποχή καταγράφεται ένας πολλαπλασιασμός θρησκευτικών επιλογών, είτε στην κατεύθυνση της ορθολογικής αθεΐας και του στωικού πανθεΐσμού, είτε στην κατεύθυνση του ανορθολογισμού, με μυστηριακές λατρείες, μαγείες και δεισιδαιμονίες, και της εμπειρικής αθεΐας. Υπάρχουν μελετητές που θεωρούν ότι μια ανάλογη εξέλιξη εκτυλίσσεται στον κόσμο μετά τον 20ο αιώνα.

Μετά την απόρριψη ιδεοληψιών περί αθανασίας της ψυχής και την περιφρόνηση της υποχρέωσης για λατρεία ανθρωπόμορφων θεών, ενσκήπτει η πρακτική της θεοποίησης αυτοκρατόρων, βασιλιάδων και ηγεμόνων αλλά και συγγενών τους, συνήθως ευειδών συντρόφων, η οποία συνεχίστηκε και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Από αυτή την εποχή υπάρχει πλήθος κειμένων, τα οποία άλλοτε χλευάζουν τους θεούς, άλλοτε αποφαίνονται ότι οι θεοί επινοήθηκαν για να ελέγχεται ο λαός και άλλοτε ότι οι θεοί είναι κάποιοι επιφανείς πρόγονοι που ευεργέτησαν την ανθρωπότητα και γι’ αυτό θεοποιήθηκαν.

Ειδικότερα ο Στωικισμός (Ζήνων Κιτιεύς, 334-262 π.κ.χ.) χαρακτηρίζεται από τους μελετητές ως «θρησκευτικότητα χωρίς θεό» ή επίσης ως «θρησκευτική αθεΐα». Η «θεότητα» είναι στην πραγματικότητα η σοφή και καλή φύση, το Όλον, αυτό που λέμε κόσμος ή σύμπαν, είναι εξ ολοκλήρου υλικό και πέραν αυτού δεν υφίσταται οτιδήποτε. Το σύμπαν συνίσταται από τέσσερα στοιχεία, με σημαντικότερο εξ αυτών το πυρ, και διανύει κυκλική πορεία, θερμαίνεται, ψύχεται και αναγεννάται εις το διηνεκές. Αυτή η αντίληψη του «εκπυρωτικού σύμπαντος» προσεγγίζεται στην εποχή μας κι από τους κοσμολόγους ερευνητές, οι οποίοι εικάζουν ότι αρκετό χρόνο μετά το big bang θα ακολουθήσει ένα big bounce, με επανεκκίνηση των διαδικασιών, κάτι που οι Στωικοί κατέγραφαν πριν από 2.300 χρόνια ως εικασία.

1.4 Ο Επικουρισμός

Ο Επικουρισμός (Επίκουρος, 341-270 π.κ.χ.) είναι μια παράλληλη εξέλιξη με τον Στωικισμό, αλλά σαφέστερα άθεος. Αλλοιωμένος και συκοφαντημένος από τους αντιπάλους του, αργότερα κυρίως από τους Χριστιανούς, παρέμεινε για πολλούς αιώνες το μαύρο πρόβατο που εκφράζει τον ιουδαϊκό και χριστιανικό σατανά, ένα μείγμα αθεΐας, υλισμού και ανηθικότητας. Όλοι οι άπιστοι στον Ιουδαίο Ιησού Χριστό χαρακτηρίζονται «χοίροι του Επίκουρου», αλλά το λεξιλόγιο της εβραϊκής γλώσσας απέκτησε ήδη πριν από τους «πατέρες της εκκλησίας» μια νέα λέξη για να χαρακτηρίζει τους άθεους που είναι «απικορός», πληθυντικός «απικορσίμ», η οποία προφανέστατα προέρχεται από το όνομα του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου. Έτσι εξηγείται γιατί έχουν καταστραφεί από τους Χριστιανούς όλα τα συγγράμματα του επικουρισμού, μόνο που τους διέφυγαν κείμενα, αναλύσεις, επιστολές κ.ά. που είχαν συγγράψει μαθητές και μεταγενέστεροι επικούρειοι φιλόσοφοι, μέσω των οποίων έχει γίνει γνωστή η επικούρεια φιλοσοφία στις ημέρες μας. Τους διέφυγαν επίσης οι πάπυροι που θάφτηκαν στις στάχτες της έκρηξης του Βεζούβιου και ανακαλύφθηκαν τους τελευταίους αιώνες πάλι.

Ο επικουρισμός είναι ταυτόχρονα θεωρητική και εμπειρική αθεΐα, επειδή συνδυάζει μια φιλοσοφική θεωρία με ένα τρόπο ζωής. Ο ίδιος ο Επίκουρος θεωρεί ότι οι θεοί υπάρχουν, γι’ αυτό ξέρουμε γι’ αυτούς, αλλά α) δεν ασχολούνται με τους ανθρώπους και β) οι θεοί αποτελούνται κι αυτοί από λεπτά άτομα… Ό,τι πρέπει δηλ. για να υπαχθεί στις διατάξεις περί αθεΐας του Πλάτωνα! Βιβλία για τη φιλοσοφία των Επικούρειων υπάρχουν σήμερα πολλά και γι’ αυτό παρέλκει μια περαιτέρω ανάπτυξη εδώ.

Ο επικουρισμός αποτελεί αντίδραση κατά του φόβου των ανθρώπων απέναντι στους θεούς και τον θάνατο, η οποία αντίδραση φθείρει ψυχολογικά τους ανθρώπους. Να σημειωθεί ότι ο επιβαλλόμενος από βρεφικής ηλικίας φόβος στους ανθρώπους για μετά θάνατον τιμωρία, την κόλαση και άλλες μεσανατολίτικες ιδεοληψίες, δεν είναι εφεύρημα του χριστιανισμού, αλλά αντιγραφή από άλλες όμοιες δεισιδαιμονίες.

Ο παραδοσιακός Πλούταρχος γράφει στον πρώτο κ.χ. αιώνα ότι ο επικουρισμός απελευθερώνει τους ανθρώπους από τον φόβο για τους θεούς και τα σχέδιά τους. «Γι’ αυτό», γράφει, «κατρακυλούν οι άνθρωποι στον βούρκο και ομολογούν τα σφάλματά τους, με την ελπίδα ότι δεν θα υποστούν αιώνια μαρτύρια» — όλα αυτά που έχει αντιγράψει και διαδίδει μέχρι σήμερα και ο εκκλησιαστικός μηχανισμός. Συνεχίζει δε ο Πλούταρχος, γράφοντας ότι: «Αντιθέτως, ο άθεος αυτοπαρηγορείται, είναι ατάραχος και άφοβος και αποδίδει τυχόν δεινά του στην τύχη»…

Ο επικούρειος Ρωμαίος ποιητής Λουκρήτιος (Titus Lucretius Carus, 100-50 π.κ.χ.) έγραψε ένα ποίημα με τίτλο «Περί της φύσεως των όντων» (De natura rerum) και σ’ αυτό αναπτύσσει με πλήθος μυθολογικών παραδειγμάτων την επικούρεια φιλοσοφία. Θεωρεί δε ότι ο Επίκουρος έσωσε την ανθρωπότητα από τη θρησκεία και της έδωσε την αξιοπρέπεια που της αρμόζει. Αυτό το ποίημα χάθηκε κάποια εποχή και ανακαλύφθηκε στις αρχές του 15 ου αιώνα πάλι για να δοθεί με αυτό νέα ώθηση στην επικούρεια φιλοσοφία.

Ο επικουρισμός αποτελεί την πρώτη σοβαρή προσπάθεια διατύπωσης μια άθεης ηθικής και αυτό είναι ένας από τους σοβαρούς λόγους που αποτέλεσε στόχο των Χριστιανών «πατέρων», οι οποίοι προβάλλουν τη θρησκεία ως μοναδική πηγή ηθικών επιταγών. Η μόνη αυθεντική αξία ενός ανθρώπινου κόσμου είναι η αναζήτηση της επίγειας ευτυχίας, λένε οι Επικούρειοι, τη στιγμή που ο χριστιανισμός αναζητεί την κακουχία και τον πόνο και απαιτεί αυτομαστίγωση και απόρριψη της ζωής για να ευτυχήσει ο άνθρωπος σε μια φανταστική «άλλη ζωή» — υποχείριο της κρατικής εξουσίας και του ιερατείου, εννοείται!

Άλλα ρεύματα θεωρητικής και εμπειρικής αθεΐας που αναπτύχθηκαν μέχρι τον πρώτο π.κ.χ. αιώνα είναι ασαφή, όπως αυτό των Κυνικών. Ο μεν Αντισθένης υποστηρίζει την ενότητα της θεότητας, ο δε Διογένης φημίζεται ως άθεος, ίσως όμως μόνο λόγω της ασέβειας που εκδηλώνει προς τους ανθρωπόμορφους θεούς, τη θεία πρόνοια, τα μυστήρια κ.ο.κ.

Ο αριστοτελισμός διαβεβαιώνει για την ανάγκη ύπαρξης των θεών, οι οποίοι αποτελούν την πρώτη κινητήρια δύναμη του σύμπαντος, αλλά η αριστοτελική φιλοσοφία έχει όλα τα χαρακτηριστικά του υλισμού, όπως αιώνιο άπλαστο σύμπαν, ψυχές των ανθρώπων θνητές και καμία γνώση για μετά θάνατο ζωή.

Στο ελληνιστικό πλαίσιο των διαδόχων του Αλέξανδρου και στη ρωμαϊκή εποχή εισέρχονται στον ελλαδικό χώρο από την Ανατολή ξένες λατρείες που παλαιότερα θεωρούνταν απορριπτέες και απαγορευμένες και εγκαθίστανται με προσηλυτιστές στις μεγάλες πόλεις, κυρίως στην Αθήνα. Ταυτόχρονα υιοθετούνται οι ελληνικές θρησκείες και δοξασίες από τη ρωμαϊκή κοινωνία, με προσαρμογές στις ετρουσκικές και τοπικές ρωμαϊκές παραδόσεις.

Οι Ρωμαίοι αναπτύσσουν τις πιο ενδιαφέρουσες από τις θρησκευτικές αντιλήψεις των Ελλήνων, όχι πάντα σε φιλοσοφική βάση, αφού ο πλούτος που διέθεταν από τις κατακτήσεις απαιτούσε και την απαραίτητη πολυτελή διαβίωση. Έτσι, η καλλιέργεια και ανάπτυξη των ελληνικών εθίμων οδήγησε, μεταξύ άλλων, σε ένα επεισόδιο που έμεινε στην ιστορία ως «βακχικό σκάνδαλο».

Οι γιορτές προς τιμήν του θεού Διονύσου (Βάκχου, Bacchus), οι οποίες είχαν περάσει από τη Μεγάλη Ελλάδα στη Ρώμη με την ονομασία Bacchanalia (στα ελληνικά αποδόθηκε ως μπακανάλια ή βακ(χ)ανάλια), έχουν διατηρηθεί μέχρι σήμερα σε όλες τις λατινογενείς γλώσσες ως bacchanale και έχουν επηρεάσει τη θεματολογία πολλών μορφών της τέχνης. 
Όσοι μετείχαν στα ρωμαϊκά μπακανάλια σχημάτιζαν οργανωμένες μυστικές ενώσεις, με αρχηγούς οι οποίοι ονομάζονταν μάγιστροι (magistri) και με δικούς τους ιερείς. Οι μυημένοι γιόρταζαν κρυφά τα μπακανάλια και ήταν δεσμευμένοι με όρκο που τους απαγόρευε να αποκαλύπτουν στους αμύητους όσα είχαν σχέση με τη θρησκεία τους.

Οι μυστηριακές αυτές τελετές και συνήθειες έβαλαν σε υποψία τις αρχές, καθώς κυκλοφορούσαν φήμες ότι τα μπακανάλια ήταν τελετές οργιαστικές, ανόσιες, ακόμη και εγκληματικές. Έφτασε, μάλιστα, να θεωρηθεί αυτό το θρησκευτικό κίνημα ανατρεπτικό και επικίνδυνο για την ασφάλεια του κράτους. Έτσι, το 186 π.κ.χ. η ρωμαϊκή σύγκλητος νομοθέτησε αυστηρά μέτρα και απαγόρευσε τα μπακανάλια. Επί κάπου πέντε χρόνια οργανώθηκαν δίκες και οι κατηγορούμενοι ανήλθαν σε περίπου 7.000 άτομα. Τελικά, οι ενώσεις των μυημένων διαλύθηκαν και τα μέλη τους υπέστησαν διώξεις. Μερικοί συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο ως κοινοί εγκληματίες, ενώ άλλοι αυτοκτόνησαν.

Η κατάσταση της θρησκευτικής πίστης στα ρωμαϊκά χρόνια προκύπτει σαφώς από το εξής κείμενο του Κικέρωνα που αποδίδει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα: «Αν με ρωτήσετε “Τι είναι θεός;“, θα κάνω ό,τι έκανε ο Σιμωνίδης, όταν ρωτήθηκε το ίδιο πράγμα από τον Ιέρωνα. Στην αρχή του ζήτησε μία ημέρα για να σκεφτεί την απάντηση, μετά ζήτησε άλλες δύο και στη συνέχεια ζήτησε τέσσερις ημέρες. Καθώς λοιπόν διπλασίαζε τον αριθμό των ημερών σκέψης που ζητούσε, απόρησε ο Ιέρωνας και ζήτησε να μάθει την αιτία. Ο Σιμωνίδης απάντησε: “Επειδή όσο σκέφτομαι το θέμα, τόσο πιο σκοτεινό μου φαίνεται.»… Και, εννοείται, δεν δόθηκε ποτέ απάντηση!

Αυτή η κατάσταση συνεχίζεται μέχρι των ημερών μας: ο θεός δεν ορίζεται, δεν εξηγείται, δεν κατανοείται, δεν παρουσιάζεται ποτέ και πουθενά — με εξαίρεση τις ιδεοληψίες ευήθων ή ιδιοτελών. Ο κουζουλός κάθε χωριού έχει ακριβώς την ίδια γνώση για τον θεό που έχει και ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος της χώρας: απολύτως καμία! Παρ’ όλα αυτά, αυτός ακριβώς ο θεός αποτελεί το σημείο αναφοράς για τη συγγραφή και διάδοση ευτελών παραμυθιών και ηθικολογιών διαφόρων λαών της νομαδικής και αγροτοκτηνοτροφικής εποχής, αμέσως μετά τη νεολιθική.


π.κ.χ. = προ κοινής χρονολόγησης
κ.χ. = κοινής χρονολόγησης


Συνέχεια…


Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ιστολόγιο sfrang, του ίδιου του αρθρογράφου, όπου και γίνεται ο σχολιασμός.