Πού γίνεται ο σχολιασμός;
Στο τέλος του κάθε άρθρου υπάρχει σύνδεσμος για το ιστολόγιο του συγγραφέα, όπου και μπορείτε να αφήνετε τα σχόλιά σας.
Η αθεΐα στην Ελληνική κοινωνία: Διαρρηγνύοντας την αλυσίδα της θρησκευτικής μνήμης και η ανάδυση της άθεης ταυτότητας
Τί σημαίνει να είναι κάποιος άθεος σε κράτη στα οποία επικρατεί το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα; Σε αυτή τη δημοσίευση, ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου διερευνά το ερώτημα αυτό μελετώντας τους Έλληνες άθεους. Η ανάλυσή του καταδεικνύει ότι οι Έλληνες άθεοι επιλέγουν την αθεΐα ως απόρροια της θραύσης της αλυσίδας της θρησκευτικής μνήμης. Αρχικά, η διαμόρφωση της άθεης ταυτότητάς τους λαμβάνει χώρα κατά κύριο λόγο με σκοπό να απορρίψουν την αντίστοιχη ορθόδοξη, αλλά με την πάροδο του χρόνου οι Έλληνες άθεοι ανακαλύπτουν ο καθένας τη μοναδική ταυτότητά του με θετικό τρόπο, με βάση αθεϊστικές πεποιθήσεις και ηθικές αρχές.
Ακόμα και μέχρι πρόσφατα, η κυρίαρχη αντίληψη ήταν ότι ποσοστό μεγαλύτερο του 95% του πληθυσμού της Ελλάδας ασπάζονται το ορθόδοξο δόγμα του χριστιανισμού και ορισμένες δημοσκοπήσεις (του 2006) υποστήριζαν τη θέση αυτή (ορθόδοξοι χριστιανοί: 96,9%, άθεοι <2%). Εντούτοις, σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, το 81,4% είναι ορθόδοξοι χριστιανοί, ενώ το 14,7% είναι άθεοι (Χιώτης 2015), γεγονός το οποίο αποτελεί αξιοσημείωτη μεταβολή. Η διεθνής ‘αναβίωση’ της αθεΐας, ιδιαίτερα το κύμα το οποίο καλείται ‘νέος αθεϊσμός’, έχει επηρεάσει εκτός άλλων και την Ελληνική κοινωνία. Η απόδοση στα Ελληνικά όλων των σημαντικών έργων των πρωταγωνιστών του διεθνούς κινήματος (Dawkins, Dennett, Hitchens & Harris), άρθρα τα οποία πραγματεύονται την αθεΐα δημοσιευμένα σε ‘κυρίαρχα’ ΜΜΕ, ιστοσελίδες, ιστολόγια και χώροι διαδικτυακών συζητήσεων τα οποία επικροτούν και διαδίδουν τις απόψεις και τις ιδέες της αθεΐας, καθώς και η ίδρυση της Ένωσης Αθέων Ελλάδας το 2012 είναι μεταξύ των πιο σημαντικών εξελίξεων.
Για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, οι κοινωνιολόγοι αγνοούσαν σχεδόν εντελώς τους άθεους (Le Drew 2013, 1), γεγονός το οποίο προκαλεί αρκετή έκπληξη, όμως εν αντιθέσει με το διεθνές επιστημονικό ενδιαφέρον, η αθεΐα στην Ελλάδα δεν έχει ακόμη κατορθώσει να προσελκύσει το ενδιαφέρον των κοινωνικών επιστημόνων. Έχοντας το παραπάνω υπ’ όψιν το 2012 ξεκίνησα μια ποιοτική έρευνα περί αθεΐας από την οποία προέκυψαν 63 ημι-δομημένες συνεντεύξεις με ανθρώπους οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως άθεοι. Ο σκοπός ήταν να απαντηθούν τα ακόλουθα ερωτήματα: Ποιοί είναι οι Έλληνες άθεοι στη σύγχρονη Ελληνική κοινωνία; Σε τί είδους οικογενειακό περιβάλλον γεννήθηκαν και ανατράφηκαν; Πώς απομακρύνθηκαν από το παραδοσιακό και κυρίαρχο θρησκευτικό παράδειγμα και πώς αντέδρασαν οι οικείοι τους σε αυτή τη ρήξη με το παρελθόν τους; Ποιές είναι οι πεποιθήσεις τους σχετικά με τη θρησκεία, την ηθική, και τη ζωή;
* Δημοσίευση σχετική με την έρευνα που πραγματοποίησε ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου και υποστήριξε η Ένωση Αθέων. Μετάφραση από το πρωτότυπο κείμενο που δημοσιεύτηκε στο Nonreligion and Secularity Research Network.
Αρθρογράφος: Φυσιοκράτης ή δεισιδαίμων;
Ένας φυσιοκράτης απαντά σε έναν δεισιδαίμονα
Διαβάστε με πολλή προσοχή το «μήνυμα» ενός ιεράρχη, που φημίζεται για το βαρύ βιογραφικό του, σπουδαίου θετικού επιστήμονα.
Το διάβασα με πολλή προσοχή και το σχολίασα όσο πιο σύντομα.
ΜΗΝΥΜΑ
ἐπὶ τῷ Νέῳ Ἐκκλησιαστικῷ Ἔτει (1 Σεπτ 2016)
«Ὁ πιστεύων εἰς ἐμὲ ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος» (Ἰω. ζ΄ 38)
Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,
Α. Ὅλοι πλέον ἀντιλαμβανόμαστε ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας πορεύεται σὲ μία θάλασσα πρωτοφανοῦς ἀσεβείας, συντονισμένης ὕβρεως, ἰσχυρῶν ἀμφισβητήσεων, ἀθεϊστικῆς μανίας, συστηματικῆς προσπάθειας ἀπόρριψης κάθε ἔννοιας μυστηρίου καὶ ἱερότητος, ὕπουλου διωγμοῦ κατὰ τῆς χριστιανικῆς πίστεως ἀποκαλυπτικοῦ διαμετρήματος, μάλιστα ἀπὸ τὰ ἴδια τὰ χριστιανικὰ συστήματα.
Α. “Πρωτοφανούς ασεβείας” στην Εκκλησία: μάλιστα, αλλά γιατί να της οφείλεται σεβασμός;
Για το ΨΕΜΑ της, που διαδίδει, ή για την ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ της μέσα στην ιστορία;
“Ισχυρών αμφισβητήσεων”: Επιτέλους! ο κόσμος ξυπνάει και προτιμάει τη ΓΝΩΣΗ της αλήθειας από την ΠΙΣΤΗ σε μυστήρια και μυθικές ιερότητες.
Αρθρογράφος: Γιώργος Παξινός
Οι περισσότερες λειτουργίες οι οποίες αποδίδονται στην ψυχή μπορούν να δικαιολογηθούν από τη λειτουργία του εγκεφάλου. Πηγή: Rodger Evans/Flickr
ΓΙΑΤΙ Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΧΑΣΕ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΤΗΣ: ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ
Πλήθος ανθρώπων την εποχή την οποία διανύουμε πιστεύει πως διαθέτει ψυχή. Ενώ οι συλλήψεις περί της έννοιας της ψυχής διαφέρουν, πολλοί θα της απέδιδαν την εξής περιγραφή: “Η αόρατη δύναμη η οποία φαίνεται πως μας ζωογονεί”.
Συχνά εικάζεται πως η ψυχή επιβιώνει κατόπιν του βιολογικού θανάτου και συσχετίζεται ενδόμυχα με τις αναμνήσεις, τα πάθη και τις αξίες του ατόμου. Μερικοί ισχυρίζονται πως η ψυχή δεν έχει την ιδιότητα της μάζας, δεν καταλαμβάνει όγκο και δεν εντοπίζεται πουθενά.
Εντούτοις, ως νευροεπιστήμων και ψυχολόγος, βρίσκω πως η ψυχή είναι περιττή. Απεναντίας, όλες οι λειτουργίες οι οποίες αποδίδονται σε αυτό το είδος ψυχής μπορούν να επεξηγηθούν μέσω της εγκεφαλικής δραστηριότητος.
Η ψυχολογία είναι η μελέτη της συμπεριφοράς. Με σκοπό να επιτελέσουμε το καθήκον μας ως προς την τροποποίηση της συμπεριφοράς, όπως η θεραπεία της εξάρτησης, της φοβίας, του άγχους και της κατάθλιψης, οι ψυχολόγοι δε χρειάζεται να υποθέσουμε πως οι άνθρωποι έχουν ψυχές. Για τους ψυχολόγους, δεν είναι τόσο το ότι ψυχές δεν υπάρχουν, όσο ότι δεν τις χρειαζόμασθε.
Λέγεται πως η ψυχολογία απώλεσε την ψυχή της τη δεκαετία του 1930. Έως τότε, ο κλάδος είχε καταστεί μια ολοκληρωμένη επιστήμη, βασιζόμενη σε πειραματισμούς και έλεγχο, παρά σε ενδοσκόπηση.
Πηγή πρωτοτύπου: Paxinos, G. (2016, September 22) Why psychology lost its soul: everything comes from the brain. Retrieved from https://theconversation.com/why-psychology-lost-its-soul-everything-comes-from-the-brain-54828
Μορφές αθεΐας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία [2]
Το άρθρο αναδημοσιεύεται με την άδεια του συγγραφέα, Αλέξανδρου Σακελλαρίου. Παρουσιάστηκε στο Ε΄ Eυρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, στις 2-5 Οκτωβρίου 2014 στη Θεσσαλονίκη, με θέμα “Συνέχειες, ασυνέχειες, ρήξεις στον ελληνικό κόσμο (1204-2014): οικονομία, κοινωνία, ιστορία, λογοτεχνία” και βρίσκεται αναρτημένο στο διαδίκτυο στα πρακτικά του συνεδρίου.
| « Προηγούμενο [1] |
Μορφές αθεΐας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία:
πολιτισμικές ρήξεις εντός ενός ελληνορθοδόξου κοινωνικού περιβάλλοντος [2]
του Αλέξανδρου Σακελλαρίου*
Το οικογενειακό περιβάλλον: Η αναπαραγωγή του θρησκευτικού νοήματος
Η οικογένεια διαδραματίζει καίριο ρόλο στη μετάδοση και αναπαραγωγή των θρησκευτικών αντιλήψεων και του θρησκευτικού νοήματος δια μέσου της μνήμης. Κατ’ αρχάς πρέπει να παρατηρηθεί ότι από τις 45 καταγεγραμμένες αφηγήσεις, τουλάχιστον 7 δεν σχετίζονται άμεσα με το θέμα της απομάκρυνσης από την πίστη, όπως παραδέχονται και οι ίδιοι οι συντάκτες τους, διότι αφενός είτε προέρχονται από οικογένειες εντελώς ουδέτερες και αδιάφορες, είτε μεγάλωσαν σε άθεες οικογένειες, είτε σε κοσμικές, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά. Επιπλέον, σε κάποιες περιπτώσεις αναφέρονται μεικτές οικογένειες με έναν γονέα Χριστιανό Ορθόδοξο και έναν Μουσουλμάνο, Εβραίο ή Καθολικό.
Στις αφηγήσεις οι περισσότεροι χαρακτηρίζουν τις οικογένειές τους τυπικές, μικροαστικές ή αστικές, όχι πολύ θρησκευόμενες, με τη θρησκεία παρούσα, αλλά όχι επιβλητικά κυρίαρχη. Σε αρκετές, πάντως, άλλες περιπτώσεις (τουλάχιστον 10) υπογραμμίζεται ο θρησκευτικός φανατισμός της οικογένειας και η συνεπακόλουθη επιβολή του. Ουσιαστικές είναι δύο παρατηρήσεις. Πρώτον, ότι σε ορισμένες περιπτώσεις στις οικογένειες υπάρχουν πρόσωπα, τα οποία είτε είναι άθεοι είτε επικριτικοί έναντι της θρησκείας. Αυτό συνδέεται και με τη δεύτερη παρατήρηση ότι συνήθως η μητέρα είναι εκείνη, η οποία αναλαμβάνει τη θρησκευτική διαπαιδαγώγηση του παιδιού, και είναι περισσότερο πιστή, ενώ ο πατέρας είναι εκείνος που συνήθως είναι αδιάφορος, με κριτική στάση ή άθεος. Εκτός, όμως, από τον πατέρα, αναφορές γίνονται σε κάποιον άθεο θείο ή παππού, σε έναν κομμουνιστή-άθεο γείτονα, ή στον/στη σύντροφο, οι οποίοι άμεσα ή έμμεσα επηρέασαν τον αφηγούμενο.
* Ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας της Θρησκείας, μεταδιδακτορικός ερευνητής Παντείου Πανεπιστημίου, Τμήμα Κοινωνιολογίας. Η παρούσα εργασία αποτελεί μέρος μίας ευρύτερης μεταδιδακτορικής έρευνας σχετικά με τις μορφές αθεΐας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, την οποία διεξάγει από το 2012 υπό την επίβλεψη του καθηγητή Α. Παπαρίζου. Στοιχεία επικοινωνίας: sociology.panteion@gmail.com
Ο σχολιασμός του άρθρου γίνεται με άδεια του συγγραφέα στο ιστολόγιο Αόρατη Μελάνη.
Μορφές αθεΐας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία [1]
Το άρθρο αναδημοσιεύεται με την άδεια του συγγραφέα, Αλέξανδρου Σακελλαρίου. Παρουσιάστηκε στο Ε΄ Eυρωπαϊκό Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, στις 2-5 Οκτωβρίου 2014 στη Θεσσαλονίκη, με θέμα “Συνέχειες, ασυνέχειες, ρήξεις στον ελληνικό κόσμο (1204-2014): οικονομία, κοινωνία, ιστορία, λογοτεχνία” και βρίσκεται αναρτημένο στο διαδίκτυο στα πρακτικά του συνεδρίου.
| Επόμενο [2] » |
Μορφές αθεΐας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία:
πολιτισμικές ρήξεις εντός ενός ελληνορθοδόξου κοινωνικού περιβάλλοντος [1]
του Αλέξανδρου Σακελλαρίου*
Το αντικείμενο και τα ερωτήματα
Μέχρι πολύ πρόσφατα ήταν κυρίαρχη η αντίληψη ότι σε ένα ποσοστό από 95 έως 99% οι Έλληνες είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Εκτός, όμως, από σποραδικές έρευνες ποσοτικού χαρακτήρα δεν έχουν μέχρι σήμερα διεξαχθεί ποιοτικές έρευνες προκειμένου να καταδειχθεί εάν όλοι όσοι δηλώνουν σε μία στατιστική έρευνα ως θρήσκευμα ‘Ορθόδοξος Χριστιανός’ είναι πράγματι Ορθόδοξοι ή απαντούν με βάση το γεγονός ότι έχουν βαπτισθεί. Συνεπώς, το ερώτημα πόσοι είναι οι Ορθόδοξοι στην ελληνική κοινωνία δεν είναι εύκολο να απαντηθεί, όπως και το συνεπαγόμενο ερώτημα πόσοι είναι οι αγνωστικιστές, οι άθεοι, ή οι θρησκευτικά αδιάφοροι, καθώς κοινωνιολογικά ερωτήματα ποιοτικής υφής δεν έχουν μέχρι σήμερα τεθεί στο πεδίο της κοινωνιολογίας της θρησκείας.
Η αθεΐα αποτελεί ένα ερευνητικό αντικείμενο που έχει προσελκύσει ελάχιστα το ενδιαφέρον των κοινωνικών επιστημών στην Ελλάδα, εν αντιθέσει με ό,τι συμβαίνει στον διεθνή χώρο. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να γίνει μία πρώτη προσπάθεια καταγραφής του πεδίου και να τεθούν ορισμένα αρχικά ερωτήματα: Ποιος είναι ο άθεος στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία; Σε τι είδους περιβάλλον, οικογενειακό και κοινωνικό, γεννήθηκε και ανατράφηκε; Πώς οδηγήθηκε στη ρήξη με το κυρίαρχο πρότυπο και εν συνεχεία στην αθεΐα; Ποιες είναι οι πεποιθήσεις του; Βασικό αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι να διερευνηθεί το πολιτισμικό και θρησκευτικό περιβάλλον εντός του οποίου μεγάλωσαν όσοι δηλώνουν άθεοι, τα αίτια της ρήξης, και της μεταστροφής τους καθώς και οι φιλοσοφικές και ηθικές αντιλήψεις τους.
* Ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας της Θρησκείας, μεταδιδακτορικός ερευνητής Παντείου Πανεπιστημίου, Τμήμα Κοινωνιολογίας. Η παρούσα εργασία αποτελεί μέρος μίας ευρύτερης μεταδιδακτορικής έρευνας σχετικά με τις μορφές αθεΐας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, την οποία διεξάγει από το 2012 υπό την επίβλεψη του καθηγητή Α. Παπαρίζου. Στοιχεία επικοινωνίας: sociology.panteion@gmail.com
Ο σχολιασμός του άρθρου γίνεται με άδεια του συγγραφέα στο ιστολόγιο Αόρατη Μελάνη.
